Cinayətkarlar, qurbanlar və müşahidəçilər

Yəhudilərin Kitsingendən deportasiyası. Burada yəhudiləri (qurbanlar), yerli qeyri-yəhudiləri (müşahidəçilər) və polisləri (cinayətkarlar) görmək mümkündür.

Cinayətkarlar, qurbanlar və müşahidəçilər soyqırımşünaslıqda soyqırımın iştirakçıları və müşahidəçilərini təsnif etmək üçün tipologiya. İlk dəfə Raul Hilberq tərəfindən 1992-ci ildə "Perpetrators Victims Bystanders: Jewish Catastrophe 1933–1945" kitabında təklif edilmişdir.[1][2] Bu, soyqırımşünaslığın əsas elementi hesab edilsə də,[3] həmçinin qeyri-müəyyənliyə və həddindən artıq ümumiləşdirməyə səbəb olduğu üçün tənqid edilmişdir. Yan Qross xilaskarlar və benefisiarların təsnifata əlavə edilməsini təklif etmişdir.[2] Robert Erenreyx təklif etdi ki, cinayətkar, müşahidəçi və ya qurban olmaq diskret təsnifat deyil, sürüşmə miqyasındadır.[3] Triada soyqırım psixologiyasının öyrənilməsində də istifadə olunur.[4][5][6]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Hilberg, Raul. Perpetrators Victims Bystanders: Jewish Catastrophe 1933-1945. Harper Collins. 1993. ISBN 978-0-06-099507-2.
  2. ↑ 1 2 "What is left of the Hilberg's triad "Perpetrators-Victims-Bystanders "? - Jewish Historical Institute". www.jhi.pl. 2020-07-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 July 2020.
  3. ↑ 1 2 Ehrenreich, Robert M.; Cole, Tim. "The Perpetrator-Bystander-Victim Constellation: Rethinking Genocidal Relationships". Human Organization. 64 (3). September 2005: 213–224. doi:10.17730/humo.64.3.2y2n9ughb1wc7qq2.
  4. ↑ Vollhardt, Johanna Ray; Bilewicz, Michal. "After the Genocide: Psychological Perspectives on Victim, Bystander, and Perpetrator Groups". Journal of Social Issues. 69 (1). March 2013: 1–15. doi:10.1111/josi.12000.
  5. ↑ Staub, Ervin. "The psychology of bystanders, perpetrators, and heroic helpers". International Journal of Intercultural Relations. 17 (3). June 1993: 315–341. doi:10.1016/0147-1767(93)90037-9.
  6. ↑ Bar-On, Dan. "The Bystander in Relation to the Victim and the Perpetrator: Today and During the Holocaust". Social Justice Research (ingilis). 14 (2). 1 June 2001: 125–148. doi:10.1023/A:1012836918635. ISSN 1573-6725.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Baum, Steven K. The Psychology of Genocide: Perpetrators, Bystanders, and Rescuers (ingilis). Cambridge University Press. 2008. ISBN 978-0-521-71392-4.
  • Horowitz, Sara R., redaktorBack to the Sources: Reexamining Perpetrators, Victims, and Bystanders. Lessons and Legacies (ingilis). X. Northwestern University Press. 2012. ISBN 978-0-8101-2862-0.
  • King, Régine Uwibereyeho; Sakamoto, Izumi. "Disengaging from genocide harm-doing and healing together between perpetrators, bystanders, and victims in Rwanda". Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology. 21 (3). August 2015: 378–394. doi:10.1037/pac0000078.
  • Ionescu, Stefan. "Perpetrators, Bystanders, and Rescuers. Popular Attitudes Towards Ottoman Christians During the Armenian Genocide". Studia Politica. Romanian Political Science Review (English). 11 (2). 2011: 328–344. ISSN 1582-4551.
  • Morina, Christina; Thijs, Krijn, redaktorlar Probing the Limits of Categorization: The Bystander in Holocaust History (ingilis). Berghahn Books. 2018. ISBN 978-1-78920-093-5.
  • Robben, Antonius C.G.M. and Alexander Laban Hinton (2023). Perpetrators: Encountering Humanity’s Dark Side. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-1-503-63427-5.