Yəhudilər

Yəhudilər ya da Cuhudlar[1] (köhnə mənbələrdə Ebrəçilər) (ivr. ‏יהודים‏‎) — qədim İsrail çarlığında yaşamış əhalidən yaranan xalq. Faktiki olaraq dünyanın bütün ölkələrində yaşayırlar. 1948-ci ildən yəhudi dövləti — İsrail də mövcuddur. Sayı təqribən 14 mln. nəfər (2006-cı il rəqəmi), onlardan 40%-i İsraildə, 35%-i isə ABŞ-də yaşayır. Ənənəvi dini iudaizmdir. İsraildə rəsmi dövlət dili ivritdir. Ayrı-ayrı ölkələrdə spesifik yəhudi dilləri var. Onlardan ən çoxsaylısı alman dil qrupuna daxil olan idişdir.

Yəhudilər
יהודים
I sıra: Eynşteyn, Marks, Freyd, Spinoza
II sıra: Yosef, Musa, İsa, Nagid
III sıra: Montefiore, Zukerberq, Qadot, Rotşild
IV sıra: Ford, Yohansson, Streyzand, Spilberq
Ümumi sayı
15.7 mln
Yaşadığı ərazilər
İsrail İsrail 7, 200 000
ABŞ ABŞ 6, 300,000
Fransa Fransa 492 000
Kanada Kanada 373 000
{{ {{{1}}} alias = Böyük Britaniya flag alias = Flag of the United Kingdom.svg flag alias-1707 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg flag alias-1658 = Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg flag alias-1651 = Flag of The Commonwealth.svg flag alias-1649 = Flag of the Commonwealth (1649-1651).svg flag alias-1606 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg flag alias-HDQ = Naval Ensign of the United Kingdom.svg flag alias-ticarət = Civil Ensign of the United Kingdom.svg flag alias-HHQ = Air Force Ensign of the United Kingdom.svg flag alias-diplomatik = Government Ensign of the United Kingdom.svg flag alias-ordu = Flag of the British Army.svg variant = altlink = miqyas =

}}

297 000
Rusiya Rusiya 228 000
Argentina Argentina 184 000
Almaniya Almaniya 118 000
Ukrayna Ukrayna 103 600
Braziliya Braziliya 96 000
Avstraliya Avstraliya 88 831
Macarıstan Macarıstan 80 000—100 000
Cənubi Afrika Respublikası CAR 72 000
Belçika Belçika 65 000—70 000
Azərbaycan Azərbaycan 50 000
Belçika Belçika 31 200
Niderland Niderland 30 000
Efiopiya Efiopiya 26 196
İran İran 25 000
Çili Çili 20 700
Uruqvay Uruqvay 18 000
İsveç İsveç 18 000
Türkiyə Türkiyə 17 800
Gürcüstan Gürcüstan 3 772
Dili

İvrit, İdiş, Sefard və s.

Dini

İudaizm

        
Yəhudilik
Yəhudilik fəlsəfəsi
Dini mətnlər
Müqqədəs şəhərlər
Yəhudi bayramları
Dini şəxsiyyətlər
Musəvilik həyat tərzi
Məktəblər
Dini rollar
Dini tikililər
Musevi Ayin sistemi
Yəhudi dilləri
Etnik bölünmələr
Musəvi məzhəbləri
Dini obyektlər
Musevi duaları
Digər dinlərlə əlaqələr

Yəhudiliyin əlamətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yəhudiliyin əlamətlərini müəyyənləşdirən ən qədim mənbə yəhudi hüququ olan halaxadır. O qanun yaradan Talmudun qərarları əsasında yaranıb. Halaxaya görə, "yəhudi o adamdır ki, anası yəhudidir, ya da yəhudi qaydalarına görə yəhudi adlanıb (qiyur)"

Yəhudi diasporlarının tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Diasporlar tədricən ardıcıllıqla bir neçə əsas mərkəz şəklində formalaşmışlar. Edot adlanan etnik yəhudilər dil və məişət cəhətcə fərqlənmişlər:

İkinci dünya müharibəsi ərəfəsində və dövründə altı milyona qədər yəhüdi öldürülüb (bax: Holokost).

Məşhur yəhudilər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yayılması və sayı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sayı təqribən 14 milyon nəfər hesab edilir.

Ən böyük yəhudi icmaları (60 min nəfərdən çox) aşağıdakı ölkələrdədir:

  1. İsrail — 7, 200 mln.nəfər (2008-ci il; keçmiş SSRİ-dən təqribən 1,120 mln.nəfər)
  2. ABŞ — 6, 300 mln.nəfər (keçmiş SSRİ-dən təqribən 400 min)[2]
  3. Fransa — 575 min nəfər
  4. Argentina — 400 min nəfər
  5. Kanada — 348,6 min nəfər (2001-ci il)
  6. Böyük Britaniya — 300 min nəfərdən çox
  7. Almaniya — 250 min nəfər (keçmiş SSRİ-dən təqribən 216 min) (2004-cü il).[3]
  8. Rusiya — 233,4 min nəfər. (2002-ci il).[4]
  9. Ukrayna — 104 min nəfər (2001-ci il)
  10. Avstraliya — 90 min
  11. CAR — 89 min
  12. Braziliya — 87 min (2000-ci il)

Mütəşəkkil yəhudi icmaları dünyanın 110 ölkəsində var.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://www.azleks.az/online-dictionary/cuhud?s=my Arxivləşdirilib 2022-03-21 at the Wayback Machine cuhud [cuhut] Bax: yəhudi.
  2. ↑ "Global Jewish population hits 15.7 million ahead of new year, 46% of them in Israel | the Times of Israel". The Times of Israel. 2023-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2007-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-15.
  4. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2002 года. В 14 т. М., 2004

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Гительман Ц. Беспокойный век: Евреи России и Советского Союза с 1881 г. до наших дней. М.: — Новое литературное обозрение, 2008. — 512 с. — ISBN 978-5-86793-576-4
  • Н. И. Рутберг, И. Н.Пидевич. Евреи и еврейский вопрос в литературе советского периода. Хронологически-тематический указатель литературы, М.: Грант, 2000. — 598 с. — ISBN 5-89135-135-8
  • Евреи в России: История и культура. Сборник научных трудов — ред. Д. А. Эльяшевич. СПб, Издание Петербургский еврейский университет, 1998. — 394 с. — ISBN 5-88976-004-1
  • Мудрость еврейского народа в пословицах и поговорках. Феникс, Ростов-на-Дону, 2008.
Vikianbarda Yəhudilər ilə əlaqəli mediafayllar var.
  • Süleyman SAYAR. YAHUDİ KARAKTERİ(Tarihî ve Sosyo-Psikolojik Bir Yaklaşım). ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ. İLÂHİYAT FAKÜLTESİ. Sayı: 9, Cilt: 9, 2000.
  • Rabi Benjamin Blech. Geçmişten Günümüze YAHUDİ TARİHİ VE KÜLTÜRÜ. Eylül 2004. — 447 s. — ISBN 975-7304-82-4
  • Israel SHAH. YAHUDİ TARİHİ, YAHUDİ DİNİ. ANKA YAYlNLARI : 31. DİNLER TARİHİ: 3. İstanbul 2004. — 192 s. — ISBN 975-6628-32-4
  • Məlikov, Ə. İudaizmin tarixi, inancları və təriqətləri // Gənc Tədqiqatçı Elmi-praktiki jurnal, Vol. IX. 15.06.2023, №2, səh.135-145 (http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.25280.34561)

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]