Con Pik Nayt

Con Pik Nayt (13 yanvar 1828^[1], Nottinqem, Nottinqemşir^[d][1] – 23 iyul 1886^[1], London) — İngilis dəmir yolu idarəçisi və ixtiraçısı idi. 1868-ci ildə işıqforun ixtirası ilə tanınır.

Con Pik Nayt
John Peake Knight
Doğum tarixi	13 yanvar 1828(1828-01-13)[1]
Doğum yeri	Nottinqem, Nottinqemşir[d], İngiltərə, Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı[1]
Vəfat tarixi	23 iyul 1886(1886-07-23)[1] (58 yaşında)
Vəfat yeri	London, İngiltərə, Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı
Dəfn yeri	Brompton qəbiristanlığı[d][1]
Həyat yoldaşı	Elizabet Nayt
Milliyyəti	İngilis
İxtisası	Mühəndis
Təhsili	Nottinqem Universiteti
Fəaliyyəti	mühəndis
Tanınır	İlk işıqfor icadı
Mükafatları	"Fəxri legion" - 1878
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Con Pik Nottinqemdə anadan olub və Nottingham Liseyində oxuyub.^[2] Onun ibtidai məktəbi məlum deyil. 12 yaşında məktəbi tərk edərək Derbi vağzalının bağlama otağında işləməyə başladı. Pik Nayt tez bir zamanda yüksəldi və 20 yaşına qədər Cənub-Şərqi Dəmiryoluna qatılaraq Baş Müfəttiş rütbəsinə yüksəldi. O, 1869-cu ildə Londondan Brighton xəttinə Trafik Meneceri və növbəti il Baş Menecer təyin edildi. O, Vestinghouse hava əyləcini, rabitə kabelləri ilə daha təhlükəsiz vaqonları, elektrik işıqlandırmasını və Pulman avtomobillərini təqdim edərək, dəmir yolunda dəmir yolu səyahətinin keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün çox şey etdi. Onun və həyat yoldaşı Elizabet beş oğlu var idi və ən böyüyü JP Nayt Ltd. yedək gəmisi operatorlarını şirkətini qurdu. Con Nayt 1886-cı ildə öldü və Uels Şahzadəsi dəfn mərasimi zamanı tabutuna xüsusi çələng qoydu. O, Londonda Brompton qəbiristanlığında dəfn edilir^[3].

1868-ci il dekabrın 10-da Londonda Britaniya parlamentinin binası yaxınlığında tarixdə ilk işıqfor peyda oldu. Dəmiryolu mühəndisi Con Pik Nayt tərəfindən yaradılmışdır. İxtira cəmi 23 gün işlədi və səlahiyyətlilər tərəfindən qadağan edildi. Naytın ixtira etdiyi cihaz müasir işıqforlardan tamamilə fərqli idi. Onun dizaynı ən sadə idi və fırlanan oxlarla təchiz olunmuş semafor prinsipi üzərində işləyirdi. Gecə saatlarında altı metrlik dirəyə quraşdırılmış fırlanan qaz lampası yandırıldı. Onun köməyi ilə qırmızı və yaşıl rənglərin siqnalları verildi. Mexanizmi yaxınlıqda olan bir polis əllə idarə edirdi. Cihaz uzun müddət dumanlı Albion sakinlərinə xidmət etdi. İcatdan üç həftə sonra balon partladı və yaxınlıqda dayanan bir polisi yaraladı. London səlahiyyətliləri öz sakinlərinin həyatını riskə atmamaq qərarına gəlib və ondan istifadəni qadağan ediblər.^[4] Bu arada yol hərəkətinin tənzimlənməsinə ehtiyac digər ölkələrdə də hiss olunurdu. Bu, xüsusilə məşhur Henri Fordun səyləri sayəsində Amerika avtomobil sənayesinin fəal şəkildə inkişaf etdiyi ABŞ-də kəskin idi. Amerika şəhərlərinin küçələrində avtomobillərin sayı sürətlə artdı və kəsişmələr həm sürücülər, həm də piyadalar üçün təhlükəli hala gəldi. İlk işıqforun əsas çatışmazlığı ondan ibarət idi ki, onu idarə etmək üçün adam lazım idi. Aydındır ki, belə bir şəraitdə şəhər ətrafında çoxlu texnika ilə təmin etmək mümkün deyildi. Buna görə də ixtiraçılar avtomatlaşdırma yaratmaq haqqında düşünməyə başladılar. Tarixə görə, ilk belə sistemi 1910-cu ildə Ernst Sirin hazırlayıb. İşıqforlardan Dayan və Davam et yazılan işarələrdən istifadə edilib, Ancaq arxa işıq yox idi, ona görə də gecə istifadə etmək çətin idi. Avropa "svetofor" prosesində ABŞ-dən bir qədər geri qaldı, ilk elektrik işıqforu orada 1922-ci ildə Fransada peyda oldu və bu cihaz İngiltərədə yalnız 1929-cu ildə quraşdırıldı. Conun ixtirasının xatirə lövhəsini Vestminster, 12 Bridge Street ünvanında, orijinal işıqforların quraşdırıldığı künc binasında görmək olar. Yollar və Yol Təhlükəsizliyi Naziri Baronessa Hayman 4 mart 1998-ci ildə bu lövhəni açdı^[5].