Düşüncə

Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin.

Düşüncə — müqayisələr etmə, ayırma, birləşdirmə nəticəsində başa düşülən anlam. Aristotelə görə insanı heyvandan ayıran əsaslı fərq düşüncədir. Descarles "Düşünmək, var olmaqdır deyər". Kant'a görə "Düşünmək mühakimə etməkdir". Locke, düşünməyi ruhun öz üstünə yönələrək öz əməliyyatları haqqında məlumat əldə etməsi olaraq görər.

Düşünmə müxtəlif şəkillərdə ortaya çıxar. Düşüncə tipik olmayan bir vəziyyəti dərhal qavrarsa buna zəka adı verilər. Düşüncə müəyyən problemləri hazırlayar, onu fikirlərlə ifadə edər, bunlar üzərində düşünməyə əsaslanan şərhlər etsə, buna da ağıl deyilir. Düşünmə-real obyektlərə yönəlsə konkret düşünmə, ideal obyektlərə yönəlsə mücərrəd düşünmə adını alır. Düşüncənin bəzi vəzifələri var.

Bir varlığı, bir obyektin ya da bir fikrin xüsusi və dəyişməz xüsusiyyətlərini sadalayaraq onu tanıtmaqdır. Təyin etmə, ümumiyyətlə, bəndin daxili hissəsində iştirak edər. Təyin etmə, daha çox açıqlayıcı və höcətləşən izahat formalarında istifadə edilən bir düşüncəni inkişaf etdirmə yoludur. Nümunə: "Roman, insanların başından keçən ya da keçə biləcək növdəki hadisələri yer və vaxt ifadə edərək izah edən uzun yazı növüdür. İstifadəçinin üstün məlumatı, möhkəm müşahidəsi, duyğusu romanın müvəffəqiyyətli olmasını təmin edən ən əhəmiyyətli faktordur. " Təyin iki şəkildə edilir: a) Obyektiv Təyin etmə: Hər kəs üçün eyni olan, varlığın həqiqi xüsusiyyətlərini göstərən təyin. Nümunə: "Qızıl, parlaq və sarı rəngli bir mədəndir." "Kar, buludlardan ağ və uçucu dənəciklər şəklində yağan donmuş sudur." b) Subyektiv Təyin etmə: Adamdan adama dəyişən, nisbi, təriflərdir. Nümunə: "Dostluq dediyimiz əksəriyyətlə bir aldanmadır. Bir düşünün, həyatınız boyunca 'dost dost' deyə inandığınız kəslərlə olan əlaqələrinizin başınıza açdıqları işləri, onlar üzündən girdiyiniz çıxmazlar …"

Ümumiyyətlə mücərrəd bir düşüncəni ya da fikri konkretləşdirmək; onu görünər, bilinər etmək üçün bir əsəri, bir adamı, bir hadisəni bəndə köçürməyə nümunə deyilir. Nümunə, düşüncəni konkret edəcəyi üçün onun həm daha asan başa düşülməsini, həm də inandırıcılıq qazanmasını təmin edər. Nümunə olaraq verilən şey, izahı konkretləşdirəcək xüsusiyyətdə ümumi və bilinən bir şey olmalıdır. Nümunələr, bir bəndin daha çox inkişaf hissəsində iştirak edər. Çünki bu hissədə mövzu açılacaq və ona konkretlik və inandırıcılıq qazandırılacaktır. Nümunə: "Cəmiyyətdə insanlar arası etibarsızlıq, Ünsiyyətsizlik və eqoizm artaraq davam edir. İnsanlar arsındaki uçurum hər gün artır. Bu mənzərə qarşısında dərin bir ümidsizliyə düşdüyümüzdə bəzən elə insani hadisələrlə qarşılaşırıq ki birdən birə ürəyimizdəki əhəng həll edilir; umutsuzluklar çiçək açan ümidlərə dönür. Bir sənətçimiz üçün təşkil edilən konsert də bunlardan biri. Amansız bir xəstəliyə tutulan bu musiqiçisi yaxşılaşdırmaq, onun müalicə xərclərini qarşılamaq üçün bütün musiqiçi yoldaşları səfərbər olmuşlar. "

Obyektlər, qavramlarlar, hadisə ya da vəziyyətlər arasındakı bənzərlik və ya fərqlər dilə gətirilməsidir. Bu səbəbdən müqayisə, yalnız iki qavram arasındakı fərqlərini göstərmə deyil. Bənzərlikləri göstərərkən də müqayisə etmələrdə faydalanıla bilər. Beləcə haqqında danışılan anlayış daha görünər, daha konkret bir xüsusiyyət qazanmış olar. Nümunə: "Heyvanların şərtlənməyə və yoxlama-səhv etmə fəaliyyətinə əsaslanan öyrənmələri yanında, insan öyrənməsinin ayrı bir xüsusiyyəti vardır. İnsanın hər öyrənmək mərhələsi idi. Bədən tərəfindən müəyyən bir kamillik tələb edir. Rastgələ söz; danışmağı öyrənmək tək səs çıxarmaq deyil. "

Bir vəziyyəti, bir qavramı açıqlayarkən aralarında bənzərlik əlaqəsi qurula bilən iki varlıq, iki hadisə ya da iki anlayışdan zəif olanın güclü olana bənzədilməsiyle edilir. Bənzətmə, xüsusilə mücərrəd anlayışları konkretləşdirməl, düşüncəyə görünürlük qatmaq məqsədilə müraciət edilən bir yoldur. Bənzətmə ümumiyyətlə müqayisə ilə birlikdə istifadə edilir: Nümunə: "Sınaq yazıçısı bir söz işçisidir. Onun bir zərgərə bənzədərəm mən. Zərgər necə qiymətli mədən min bir diqqətlə işləyərək çox qiymətli əsərlər hazırlıyırsa, sınaq yazıçısı da sözləri böyük bir diqqətlə və diqqətlə bir yerə gətirərək əsərini yaradır. "

Başa salmaq konkretlik və inandırıcılıq qazandırmaq məqsədilə başqalarının düşüncə və sözlərindən istifadə şahid göstərmə deyilir. Ancaq şahid göstərilən adam, bilinən və qəbul görən bir xüsusiyyətdə olmalıdır. Yoxsa adi bir insanın şahid göstərilməsi, düşüncəni inandırıcı qılmaqdan uzaq düşər. Şahid olaraq seçilən, adam deyil də bir söz isə bu, dırnaq içinə alınaraq verilməlidir. Ayrıca həm adam adı istifadə həm də onun mövzu ilə əlaqədar sözləri veriləcəksə, bu sözlər dırnaq içinə alınmalıdır. Nümunə: "Jan Pol Sartr belə deyər:" İnsan bəzi şeyləri söyləməyi seçdiyi üçün yazıçıdır. "Bu görüşə qatılmamaq mümkün mü? Söz sənətçisi dediyin, hər kəsin söyləmək istəyin də söyləyemədiyi sözləri, özünə xas formalar arasından seçərək söyləyə bilməlidir

Maddədə ortaya qoyulan düşüncənin açıqlanması üçün, hər hansı bir vəziyyətin ya da hadisənin ortaya çıxışını, onun səbəbini keçmişdə olan bir başqa vəziyyətə və ya hadisəyə söykəyərək açıqlamaqdır. Bu izahat yolunda keçmişdəki bir hadisə yad edilərək əsl izah edilmək istənən daha dəqiq və inandırıcı bir şəkildə ortaya qoyulmuş olar. Nümunə: "Mən, xəstə ruhları və əsəbi insanları daim üzlərinin təbəssümlü olub olmamasıyla diaqnoz edirəm. Əsəbi adamların üzləri gülməz. Təbəssümdən məhrum bir çöhrə gördüyüm zaman, dərhal bunun bir sinir xəstəsinə aid olduğunu anlarım. Təbəssüm, ruhun sağlamlığı qədər, səadətin də müjdəcisidir. "

Bir düşüncəni köçürə bilmək üçün izah edilmək istənən obyektin ya da qavramın hal xüsusiyyətlərindən mənfəətidir. Bu düşüncəni inkişaf etdirmə yolu, daha çox texnikaya və "Statistics" söykənən məlumatların izahatından istifadə olunur. Nümunə: "Şagirdlərin çalışarkən ara verib istirahət etmələri lazım olduğunu düşünənlərdənəm. Fasilə verilmədən edilən uzun nəfəsli bir iş, səmərəsi aşağı salır. Əlli-əlli adamdan ibarət olan iki ayrı qrupa yüz suallıq bir test tətbiq olunar. Qrupun biri, testi heç fasilə vermədən cavablayarkən, digər qrupa əlli sualdan sonra 15 dəqiqəlik istirahət verilir. İstirahət etməyən qrupun müvəffəqiyyəti, fasilə alan qrupun müvəffəqiyyətindən% 30 aşağı çıxar. "

Mücərrəd, izah edilməsi çətin anlayışları başqa anlayışlar vasitəsilə görünür qılmağa konkretləşdirmək deyilir. Düşüncəni asanca qavratmak məqsədilə müraciət edilən konkretləşdirmək daha çox nümunə və bənzətmələr yolu ilə həyata keçirilir: Nümunə: Qana bulaşmış köynəyi Kor qarının bir dəyənəyi

http://www.hakkinda-bilgi-nedir.com/dusunce-ne-demek-nedir+dusunce-ne-demek-hakkinda-bilgi Arxivləşdirilib 2012-03-09 at the Wayback Machine