Diptix

Diptix
  • Urbin diptixi, Pyero della Françesko (üzü)
    Urbin diptixi, Pyero della Françesko (üzü)
  • Urbin diptixi, Pyero della Françesko (arxası)
    Urbin diptixi, Pyero della Françesko (arxası)
  • Konsul diptixi
    Konsul diptixi

Di`ptix (yun. δίπτυχος "ikiqat qatlanmış") qədim zamanlarda yunanlar və romalılar tərəfindən içəri üzü yazı üçün nəzərdə tutulmuş taxtadan, sümükdən, metaldan hazırlanmış bir birinə bərkidilmiş ikiqatlanan lövhələr. Adətən lövhələrin üzü müxtəlif növ naxış və ornamentlərlə bəzədilir. Sonralar diptix qədim kilsə liturgiyalarında yad edilən adlar siyahısı mənasında işlədilmişdir. Bu cür kitabələr əlavə lövhələrə də malik olduqları üçün onları səhifələrə müvafiq triptixa (yun. τρίπτυχα), pentaptixa (yun. πεντάπτυχα), poliptixa (yun. πολύπτυχα) və s. adlandırılır. Günümüzdə bu termin adətən ümumi ya eyni ideya və süjet xəttli təsviri sənət əsərlərinə (şəkil, qravür, fresk), eyni zamanda kiçicik ədəbiyyat formalarına, xüsusən şeirlərə tətbiq edilir.

Konsulluq diptixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Konsulluq diptixi Bizans İmperiyası zamanında konsula vəzifəsinə başlaması üçün təqdim olunan fil sümüyündən hazırlanmış, iki lövhədən ibarət açıqcadır.[1] Konsulluq diptixinin ilk olaraq 438 ildən imperator Feodosiya məcəlləsinə əsasən hazırlanması qeyd olunsa da 406 cı ilə məxsus nümunələrinə rast gəlinir. Konsulluq diptixlərinin sonuncu istifadə tarixi I Yustinianın dövrünə, belə ki, 541 ilə təsadüf edir. Bizansa məxsus konsulluq diptixləri antik Roma nümunələrinə oxşardır.[2] Konsulluq diptixlərinin üzərində təyin olunmuş konsulun bitki ornamentləri arasında rəsmi təsvir olunur. Bundan başqa bəzi medalyonlarda vəhşi heyvanla döyüş, ov, cıdır mərasimləri də təsvir olunur.[3] Eyni zamanda diptixlərin üzü qiymətli daş-qaşlarla da işlənilmişdir. Qədim diptixlər antik ənənəyə xasdırlar. Bunu stilistik təsvirlərdən antik dram səhnələrindən seçmək mümkündür.[4] VI əsr konsulluq diptixləri yunan-şərq təsviri sənət ənənələrinə əsaslanan Bizans stilinə malikdirlər.[5]

Nümunələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Diptix nümunələri
Konsul lat. Flavius Anicius Petronius Probus, 406 il
Konsul lat. Flavius Felix, 428 il
Konsul lat. Flavius Nar. Manlius Boethius , 487 il
Konsul lat. Rufius Achilius Sividius, 488 il
Konsul lat. Flavius Anastasius Paulus Probus Sabinianus Pompeius Anastasius, 517 il
Konsul lat. Flavius Anastasius Paulus Probus Sabinianus Pompeius Anastasius, 517 il
Konsul I Yustinian, 521 il
Konsul I Yustinian, 521 il
Konsul lat. Theodorus Philoxenus Soterichus Philoxenus, 525 il
Konsul lat. Theodorus Philoxenus Soterichus Philoxenus, 525 il
Konsul lat. Fl. Mar. Petrus Theodorus Valentinus Rusticius Boraides Germanus Iustinus540 (sonuncu nümunə)
Konsulluq diptixi

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Диптих (словарь античности)". 2021-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-19.
  2. ↑ Лихачёва В. Д., Искусство Византии IV-XV веков, Л, Искусство, 1981 səh. 26
  3. ↑ История Византии, том 1, (отв. редактор) академик С. Д. Сказкин, Наука, 1967, M., [1] Arxivləşdirilib 2022-03-03 at the Wayback Machine
  4. ↑ Лихачёва В. Д., Искусство Византии IV-XV веков, Л., Искусство, 1981, səhifə 28-29
  5. ↑ "Кондаков Н.П. Иконография Богоматери". 2016-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-19.