Fələstin müqaviməti

Fələstin müqaviməti, Fələstin terrorizmi və ya Fələstin siyasi zorakılığı — ilk növbədə İsrail dövləti və yəhudilərə qarşı yönəlmiş, eyni zamanda qeyri-radikal fələstinlilər, livanlılar, iordaniyalılar, misirlilər, amerikanlar və digər millətləri hədəf alan Fələstin ərəblərinin mübarizəsi.^[1] Daha məhdud məqsədlərə İsrail tərəfindən saxlanılan fələstinli məhbusların azad edilməsi və fələstinlilərin geri qayıtma hüququnun tanınması daxildir.^{[2][3][4][5][6]}

Fələstin müqaviməti İsrail-Fələstin münaqişəsində fələstinlilərin torpaqlarını və hüquqlarını qorumaq üçün göstərdikləri çoxşaxəli müqavimət cəhdlərini əhatə edir. Bu müqavimət tarixi aspektdə Osmanlı İmperiyasının dağılmasından sonra Fələstin torpaqlarına artan Yəhudi miqrasiyası və İsrail dövlətinin qurulması ilə daha da dərinləşib. 1948-ci ildə İsrail dövlətinin qurulması və Nəkbə (“Böyük Fəlakət”) kimi tanınan hadisədən sonra yüz minlərlə fələstinlinin deportasiyası bu müqavimətin əsas səbəblərindən biri olub.

Fələstin müqaviməti müxtəlif formalarda özünü göstərib

Silahlı müqavimət: 1960-cı illərdə Fələstin Azadlıq Təşkilatı (FAT) yaranıb və silahlı müqavimət yolları ilə fələstinlilərin hüquqlarını müdafiə etməyə çalışıb. FAT-ın məqsədi Fələstin torpaqlarının azad edilməsi idi, lakin 1993-cü ildə Osloda sülh prosesi başlayanda FAT iki dövlətli həlli dəstəkləməyə başladı. Müasir dövrdə isə Həmas kimi qruplar bəzi hallarda silahlı müqavimətdən istifadə edir, lakin bu yanaşma müxtəlif ölkələr tərəfindən fərqli şəkildə qiymətləndirilir.

Sivil müqavimət və İntifada: Fələstin müqavimətinin ən tanınmış formalarından biri də sivil etirazlardır. 1987-ci ildə Birinci İntifada fələstinlilərin işğal edilmiş ərazilərdə İsrail ordusuna qarşı genişmiqyaslı sivil etirazı idi və əsasən daş atmaq, tətil və boykot kimi sülhpərvər vasitələrlə aparılırdı. İkinci İntifada isə 2000-ci ildə baş verdi və bu dəfə zorakılıq daha geniş yayılmışdı.

Beynəlxalq diplomatiyada müqavimət: Son illərdə Fələstin hökuməti beynəlxalq təşkilatlarda üzvlük, o cümlədən BMT-də müşahidəçi statusunu əldə etmək və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə müraciət etmək kimi diplomatik vasitələrlə öz müqavimətini gücləndirməyə çalışır.

Fələstin müqaviməti yerli və beynəlxalq səviyyədə müxtəlif dəstək və tənqidlərə məruz qalır. Bəzi ölkələr bunu fələstinlilərin haqlı mübarizəsi kimi qəbul edərkən, bəziləri isə bu müqavimətin bəzi formalarını terror fəaliyyəti kimi qiymətləndirir.