Franhti mağarası

Franchti Mağarası (Σπήλαιον Φράγχθι) — Yunanıstanın cənub-şərqindəki Arqolisdəki Kiladha kəndi ilə üzbəüz, Arqolik körfəzindəki Kiladha körfəzinə baxan arxeoloji sahədir.

Franhti mağarası
Xəritə
37°25′20″ şm. e. 23°07′52″ ş. u.HGYO
Ölkə
Tikilmə tarixi e. ə. XXXVIII minillik[1]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İnsanlar mağarada ilk dəfə eramızdan əvvəl 38.000-ci ilə və bəlkə də daha əvvələ aid olan Üst Paleolit dövründə məskunlaşıblar. İnsan qrupları Mezolit və Neolit dövrlərində mağarada mövsümi olaraq məskunlaşmağa və ya istifadə etməyə davam etmiş, bəzən mağarayı qısa müddətə tərk etmişlər. Sonuncu dəfə təxminən eramızdan əvvəl 3000-ci ildə (Geç Neolit) məskunlaşmış Franchti təxminən 35.000 il ərzində sığınacaq kimi istifadə edilmişdir və Avropanın cənub-şərqində ən geniş şəkildə öyrənilmiş Daş dövrü ərazilərindən biridir[2] .

Qazıntı tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1967-ci ildə İndiana Universitetinin klassik arxeologiya və klassik tədqiqatlar professoru T. W. Jacobsen Franchti mağarasında qazıntılara başladı. Onlar qazıntılara başlayanda, Yakobsen və tədqiqatçı yoldaşı M. H. Ceymson yaxınlıqdakı torpaqdan istifadə məsələlərinin həllini gözləyərək qısa müddət ərzində ərazidə qalmağı planlaşdırırdılar. Lakin tezliklə aydın oldu ki, Franchti mağarası onların gözlədiklərindən daha əhəmiyyətlidir[3] . Yakobsenin rəhbərlik etdiyi qazıntılar təxminən on il davam etdi və 1976-cı ildə başa çatdı. O vaxtdan bəri bir çox elm adamları tapıntıları geniş şəkildə tədqiq etdilər[4] .

Tarixinin çox hissəsi üçün Franchi 120 metr (400 ft) idi. Ətrafdakı dəniz səviyyəsinin qalxması səbəbindən o, sahil xəttindən indikindən xeyli uzaqda idi[5] . Beləliklə, onun sakinləri məskunlaşdıqları zaman tədricən su altında qalan sahil düzənliyi ilə qarşılaşdılar[6] .

Yuxarı Paleolit dövründə Françti mağarası mövsümi olaraq kiçik qrup (və ya qruplar), bəlkə də 25–30 nəfər olmaqla, əsasən vəhşi eşşəkləri və al maralları ovlayan və çaxmaqdaşı bıçaq və qırıntılardan ibarət daş alətlər toplusunu daşıyan bir qrup tərəfindən işğal edilmişdir. Son Buzlanma Maksimumundan (LBM) sonra, ara-sıra fasilələrlə də olsa, yaşayış evlərindən istifadə əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır[7] . Değirmenlik adasındakı obsidian Franchtidə eramızdan əvvəl 13000-ci ilə aiddir və Yunanıstanda anatomik cəhətdən müasir insanların dənizçilik və naviqasiya bacarıqlarının ən erkən sübutudur[8] . Homo erectus və ya Homo heidelbergensis kimi qədim dənizçilərin Kritə ən azı 130.000 il əvvəl çatmış ola biləcəyinə dair sübutlar da var.

Mağara həmçinin Yunanıstanda əkinçiliklə bağlı ən erkən dəlilləri ehtiva edir. Eramızdan əvvəl 7000-ci ilə aid ev bitki və heyvan qalıqları Mezolit dövründə ovlanan və toplanan tipik vəhşi bitki və heyvan növləri sırasına daxil edilmişdir; Bu onu deməyə əsas verir ki, Franchti əhalisi ya əkinçiliklə məşğul olub, ya da Yaxın Şərqdən yeni gələn Neolit ​​dövrü xalqı ilə toxum və ət alveri ilə məşğul olub. Kənd təsərrüfatının Yunanıstanda yerli şəkildə inkişaf etdiyi və ya Yunanıstana kolonistlər tərəfindən gətirildiyi ilə bağlı bəzi mübahisələr var.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://www.academia.edu/1129937/Douka_K._Perles_C._Valladas_H._Vanhaeren_M._Hedges_R.E.M._2011._Franchthi_Cave_revisited_the_age_of_the_Aurignacian_in_south-eastern_Europe._Antiquity_85_1131_1150.
  2. ↑ K. Douka, C. Perles, H. Valladas, M. Vanhaeren, R. E. M. Hedges, (2011) p. 1133
  3. ↑ Colin Renfrew (1994) "Review of Excavations at Franchthi Cave, Greece by T. W. Jacobsen, " Journal of Field Archaeology 21(3): 378–379
  4. ↑ William R. Farrand, (2003) "Depositional environments and site formation during the Mesolithic occupations of Franchthi Cave, Peloponnesos, Greece" The Greek Mesolithic: Problems and Perspectives, The British School at Athens p. 69
  5. ↑ Vivien Gornitz, (Jan 2007), "Sea Level Rise, After the Ice Melted and Today"
  6. ↑ William R. Farrand, (2003) p. 69
  7. ↑ Mary C. Stiner, Natalie D. Munro (2011) p. 619
  8. ↑ N. Laskaris, A. Sampson, F. Mavridis, I. Liritzis, (September 2011) "Late Pleistocene/Early Holocene seafaring in the Aegean: new obsidian hydration dates with the SIMS-SS method" Journal of Archaeological Science, Volume 38, Issue 9, pp. 2475–2479