Fumiqasiya – lat. fumiqo - tüstü verirəm Böcəkləri (yumurta, sürfə, nimfa, pup və yetişkin mərhələlərində) və digər ziyanvericiləri (nematodlar,göbələklər,bakteriyalar və s. kimi) öldürmək məqsədi ilə qapalı bir şəraitdə (bəlli bir temperatur və müəyyən zaman ərzində) qaz halında kimyəvi maddə (fumiqant) verərək, müəyyən bir zaman saxlanması ilə baş verən hadisəyə deyilir.
Fumiqasiya bütün bitki və heyvan mənşəli məhsullar və digər materialları ziyanvericilərdən, məhsulları itkidən qorumaq və onun qarşısını almaq məqsədilə aparılır.Bu iş digər dərmanlarla mübarizə tədbirləri imkansız olduğu hallarda aparılan son dərmanlama üsuludur.
•Çirklənmiş məhsula birbaşa tətbiq edilən bir üsul olması,
•Diffuziyanın yüksək olması səbəbindən məhsulun dərinliklərinə qədər nüfuz etməsi və (homogen) bircinsli yayılma imkanının olması,
•Qida maddələrindəki qalıq və qoxu nisbətinin toleranslığı sərhədi içində olması,
•Qısa müddətdə, böyük miqdardakı məhsullara tətbiq olunma imkanının olması,
•Ziyanvericilərin bütün bioloji dövrlərində təsirli olması,
Anbar zərərliləri, məhsula çirkli məhsullardan, depolandığı və ya daşındığı vasitədən, tarlada ikən çirklənə / yoluxa bilər. Bu Səbəbdən dəri məhsul anbara girmədən əvvəl və ya girdikdən sonra bəzi tədbirlər alınmalıdır.
Bu tədbirlər fiziki və kimyəvi olaraq alınmalıdır.
Alınması lazım olan fiziki tədbirlər depolanacak yerin, çox yaxşı şəkildə təmizlənib çatlaq və boşluq yerlərin bağlanılmalı və kimyəvi maddələrlə dezinfeksiya edilməlidir.
Böcək sirayətinin qarşısının alınması üçün. Deponun qapı və pəncərələrinə setkalar taxılmalıdır. Depo ziyanvericilərinin cəzb edə biləcək olan səbəblər, qidalar anbardan uzaqlaştırılmalıdır. Depo sərin və havalı olmalıdır.
Məhsullar anbara alınarkən məhsulun nəmi, hər məhsul üçün göstərilən nəm miqdarının çox olmamasına diqqət edilməlidir.
Məsələn;
Yer fıstığı ......... .. 9%
Düyü ............... .14%
Paxlalılar ......... .15%
Misir ............... ..13%
Buğda ......... ....... 13%
Soya ............... ... 13%
Kislələnmiş məhsullar divara 0,50 m-dən daha az yaxınlaşılmamalıdır.
Yığılan məhsullarda aylıq olaraq nizamlı şəkildə böcək vəziyyəti, nəm və istiliyə nəzarət edilməlidir.Qızışma və yüksək nəm yaranarsa köçürmə edilməlidir.
Məhsulun anbarda qalması bir aydan çox olacaqsa qoruyucu olaraq başlanğıcda mütləq fumiqasiya edilməlidir.
Müvəffəqiyyətli bir fumiqasiya əməliyyatı edə bilmək üçün bu əməliyyata təsiri olan faktorların xüsusiyyətlərinin yaxşı olması lazımlıdır. Bunlar aşağıdakilərdir.
1. Mübarizə edilən ziyanvericinin cinsi növü və olduğu xüsusi şərtlər
Fumiqasiyaya təsir edən vacib bir səbəbdir. Normal Fumiqasiya istiliyinin altına və üstünə çıxıldıqca ziyanvericinin nəfəs (tənəffüs yolu) yoluyla aldığı fumiqant miktarının dəyişikliyi üçün, verilməsi lazımlı olan dərman maddəsinin miqdarı (dozası) -da dəyişdirilməkdədir.
- 2009. Fauna Europaea Version 2.1,
Aldemir, A., A. Boşgelmez və H. Çıngı, 2002. Gölbaşı Ağcaqanadları. Bizim Büro Mətbəə, Ankara, 225 s.
- N. R. H. and G. Cowan, 1993. A Color Atlas of Medical Entomology. Chapman and Həll Medical, 124-130.
- H., M. Yaman, Ş. Yağçı və Z. Karaer, 2005. Tiryək bölgəsi Phlebotomus *B., M. Karatepe, B. Karatepe və Ş. Yağçı, 2006. Niğde bölgəsində Culicoides Latr, 1809 (Diptera: Ceratopogonidae) növləri. Türkiyə Parazitoloji Jurnalı, 30 (2): 121-124.
- W., 2002. Urban Entomology. University of Kaliforniya Division of Agricultural Sciences , 618 pp.
- J. E., 2000. Present and future tecnologies for ticks control. Ann. N. Y. Acad. Sci., 916: 583-588.
- N., 1983. Türkiyə Entomolojisi I. Ümumi, Tətbiqli və Faunistik. Egey Universiteti Mətbəəsi, 364 s.
- N., 1984. Türkiyə Entomolojisi III. Ümumi, Tətbiqli və Faunistik. Egey Univ. Zir. Fak. Mətbəə, 150 s.
- N., 1986. Türkiyə Entomolojisi II. Ümumi, Tətbiqli və Faunistik. Egey Universiteti Mətbəəsi, 580 s.
- A., 1981. Medikal Entomoloji. İstanbul Univ. Cerrahpaşa Tibb Fak. Yay. Nömrə: 74, 248-273.
- A., 1984. Türkiyə Ağcaqanadları (Yurdumuzda varlığı bilinən ağcaqanadların biyo-morfolojisi, biyo-ekolojisi, yayılışı və sağlamlıq əhəmiyyətləri) İstanbul Univ. Cerrahpaşa Tibb Fak.. Yay. Nömrə: 136, 354 s.
- F., 2000 (Et.). Agrochemicals, Composition, Production, Toxicology, Applications. Wiley-Vch, 1031 pp.
- H., R. Həyat və İ. Aslan, 1995. Ərzurumun bəzi mahallarında simuliid (Diptera, Similisidəyə) epidemiyas(n)ı. Türk. entomol. derg., 19 (1): 37-42.
- M. A. və N. Daldal, 1997 (Et.). Parazitolojidə Artropod Xəstəlikləri və Vektorlar. Türkiyə Parazitoloji Dərnəyi Nəşr Nömrə: 13, Egey Universiteti Mətbəə, 526 s.
- Ramsdale, C. D., B. Alten, S. S. Çağlar and N. Özer. 2001. A revised, annotated checklist of mosquitoes (Diptera, Culicidae) of Turkey. Eur. Mosq. Bull., 9: 18-28.
- W. H., 1996. Urban Entomology: Insect and MİTə Pests en the Human Environment. Bios Scientific Pub Mmm., 430 pp. 106
- Snow, K. R., 1990. Mosquitoes. Naturalists' Handbooks 14. Richmond Publ. Co. Mmm., 66 pp.
- Y., A. Kotoğyan, E. H. Aydemir və O. Baransü, 1994. Dematoloji. Cem Ofset Mətbəəçilik Sənaye, 231-234.
Uspensky, I. and I. Ioffe-Uspensky, 2006. Potential risk of pathogen transmission by acaricide-poisened tick. International Journal of Medical Microbiology, 296: 217-224.
- WHO, 2006. Pesticides and their aplication for the control of vectors and pests of public health importance. Sixth Edition. Department of Control of Neglected
- WHO Bəs idiçidə evaluation scheme (WHOPES). 114 pp.
- M. və Ş. Yağçı, 2004. Hatay bölgəsindəki Döşəməsidəyə (Diptera) növləri üzərində araşdırmalar. Türkiyə Parazitoloji Jurnalı, 28 (2): 113-117.
- S., 1984. Medikal Parazitoloji. Egey Univ. Tibb Fak. Yay Nömrə: 93, 313-319.
- E., 2000. Əkinçilik Zərərlilərlə Mübarizə Üsulları və Dərmanlayar. 1. Nəşr/təzyiq. Atatürk Universiteti Əkinçilik Fakültəsi Nəşrləri Nömrə: 219, Əkinçilik Fakültəsi Ofset Təsisi, Ərzurum, 344 s.
- E., 2005. Ümumi Entomoloji. 1. Nəşr/təzyiq. Albayrak Ofset Təsisləri, Ərzurum, Ərzurum, 237 s.
- E., 2007. Ümumi Entomoloji. 2. Nəşr/təzyiq. Atatürk Universiteti Əkinçilik Fakültəsi Nəşrləri Nömrə: 234, Əkinçilik Fakültəsi Ofset Təsisi, Ərzurum, 218 s.
- E., 2007. Şəhər Entomoloji. 1.Baskı. Meqa Mətbəəsi, Gebze- İzmit, 102 s.
- E., 2008. Əkinçilik Zərərlilərlə Mübarizə Üsulları və Dərmanlayar. 2. Nəşr/təzyiq. Atatürk Universiteti Əkinçilik Fakültəsi Nəşrləri Nömrə: 219, Əkinçilik Fakültəsi Ofset Təsisi, Ərzurum, 350 s.
- E., 2008. Kenelerle Bioloji Mübarizə. Atatürk Ü. Zir. Fak. Deyər., 39 (2): 269-279.
- E. və H. Özbək, 1992. Türkiyə Vespinae (Hymenoptera, Vespoidea, Vespidae) növləri üzərində sistematik və faunistik işlər. Türk. entomol. derg., 16 (4): 227-242.
- E. və H. Özbək, 1992. Vespidae (Hymenoptera: Vespoidea)da iynə, zəhərin quruluşu və funksiyas(n)ı. Şərq Anadolu Bölgəsi I. Arıçılıq Seminarı, 3-4 İyun 1992, Ərzurum, 168-181.
- E. and H. Özbək, 1993. Polistinae (Hymenoptera: Vespidae) of Turkey. Türk. entomol. derg., 17 (3): 141-156.
- E., H. Özbək və İ. Aslan, 2001. Yığılmış Məhsul Zərərliləri. 2. Nəşr/təzyiq. Atatürk Universiteti Əkinçilik Fakültəsi Nəşrləri Nömrə: 191, Əkinçilik Fakültəsi Ofset Təsisi, Ərzurum, 117 s.