Gəvəni tıs-tıs

Gəvəni tıs-tıs (lat. Acantholimon tragacanthinum) — plumbaqokimilər fəsiləsinin tıs-tıs cinsinə aid bitki növü.

Gəvəni tıs-tıs
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptophyta
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Eudicots
Klad:
Core eudicots
Klad:
Superasterids
Dəstə:
Qərənfilçiçəklilər
Fəsilə:
Plumbaqokimilər
Cins:
Tıs-tıs
???:
Gəvəni tıs-tıs
Beynəlxalq elmi adı

Təbii yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cənubi Qafqaz, Anadolunun şimal-şərqi, İranın şimal-qərbində geniş yayılmışdır. İranın qərbindən təsvir olunmuşdur.

Botaniki təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

10 sm-dək hündürlüyü olub, budaqlanmamış və ya bir-iki budaqlı kolcuqdur. Yarpaqları boz-göyümtül, 1-3 (4) sm uzunluqda, yuxarı yarpaqlardan fərqli olaraq üfüqi yerləşib və ya aşağı yönəlmişlər. Sünbülcükləri 10 mm uzunluqdadır. Kasacığı 8 mm uzunluqda olub, aydın seçilən, qıfşəkillidir. Daxili çiçəkaltlıqları demək olar ki, bir-birinə bərabər olub, kasacıq borusunun 2/3-4/5 hissəsini təşkil edir, neştərşəkilli və ya uzunsov kürəşəkillidir. Xarici çiçəkaltlığı geniş yumurtavari olub, iti və daxili çiçəkaltlıqlarının 1/2-4/5 hissəsini təşkil edir. May-iyun ayında çiçəkləyir, iyulda toxumları yetişir.

Ekologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kserofitdir. Dəniz səviyyəsindən 700–1100 m hündürlükdə, quru, daşlı, çınqıllı ərazilərdə, quru, əhəngli torpaqlarda bitir. Torpağa tələbkar olmayan, işıqsevən, quraqlığa, istiyə dözümlü, həmçinin şaxtaya davamlı bitkidir. İran-Turan coğrafi elementinə daxildir.

Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ordubad rayonunun ətraf ərazilərində rast gəlinir. Endemik və nadir növ kimi Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilməlidir.

İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dağlıq sahələrin bərkidilməsində və quraq ərazilərin yaşıllaşdırılmasında istifadə edilə bilər.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.