Hepbörn sistemi

Yapon yazısı
Yapon yazısı
Komponentlər
İstifadə
Transliterasiya

Hepbörn sistemi (yap. ヘボン式 hebon-şiki, ing. the Hepburn romanization system) — yapon dilinin latın qrafikası ilə transkripsiya edilməsi üçün qaydalar. Sistemi Ceyms Hepbörn 1867-ci ildə çap etdiyi yapon-ingilis lüğəti üçün tərtib edib məşhurlaşdırmışdı. Sonradan bu sistem yenidən baxılıb 修正ヘボン式 Süsey Hebon-şiki adlandırıldı. Bu sistemi həm də 標準式 Hözün-şiki — "standart sistem" adlandırırlar.

Hepbörn sistemi bu günə qədər yapon dilinin latinizasiyasının ən məşhur üsuludur. İngilisdillilər üçün bu sistem yapon sözlərinin tələffüzü haqqda maksimal təsvir yaradır.

Hüquqi status

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hepbörn sistemi ingilis dilinin fonologiyası əsasında qurulduğundan Yaponiyada qarşılığlarla qəbul dildi. 21 sentyabr 1937-ci ildə yapon hökuməti kunrey-şiki kimi tanınan sistemdən istifadə etmək tələb edən fərman buraxmışdı. Bu fərman 1945-ci ildə Yaponiyanın zəbti zamanı amerikalılar tərəfindən ləğv olunmuşdu və zəbtin bitməsindən iki il sonra 1954-cü ildə bir qədər dəyişmiş halda yenidən qüvvəyə mindi.

1972-ci ildə Hepbörn sistemi ANSI tərəfindən Z39.11–1972 amerikan standartı elan olundu. 1989-cu ildə ISO tərəfindən 3602 standartı kimi təklif olundu, lakin kunrey-şiki standart kimi qəbul olundu. 6 oktyabr 1994-də Z39.11–1972 standartı da ləğv olundu.

Hepbörn sisteminin qaydaları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas hecalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
あ / ア а い / イ i う / ウ u え / エ e お / オ o  
か / カ ka き / キ ki く / ク ku け / ケ ke こ / コ ko きゃ / キャ kya きゅ / キュ kyu きょ / キョ kyo
さ / サ sa し / シ shi す / ス su せ / セ se そ / ソ so しゃ / シャ sha しゅ / シュ shu しょ / ショ sho
た / タ ta ち / チ chi つ / ツ tsu て / テ te と / ト to ちゃ / チャ cha ちゅ / チュ chu ちょ / チョ cho
な / ナ na に / ニ ni ぬ / ヌ nu ね / ネ ne の / ノ no にゃ / ニャ nya にゅ / ニュ nyu にょ / ニョ nyo
は / ハ ha ひ / ヒ hi ふ / フ fu へ / ヘ he ほ / ホ ho ひゃ / ヒャ hya ひゅ / ヒュ hyu ひょ / ヒョ hyo
ま / マ ma み / ミ mi む / ム mu め / メ me も / モ mo みゃ / ミャ mya みゅ / ミュ myu みょ / ミョ myo
や / ヤ ya ゆ / ユ yu よ / ヨ yo
ら / ラ ra り / リ ri る / ル ru れ / レ re ろ / ロ ro りゃ / リャ rya りゅ / リュ ryu りょ / リョ ryo
わ / ワ wa を / ヲ wo
ん / ン n
が / ガ ga ぎ / ギ gi ぐ / グ gu げ / ゲ ge ご / ゴ go ぎゃ / ギャ gya ぎゅ / ギュ gyu ぎょ / ギョ gyo
ざ / ザ za じ / ジ ji ず / ズ zu ぜ / ゼ ze ぞ / ゾ zo じゃ / ジャ ja じゅ / ジュ ju じょ / ジョ jo
だ / ダ da ぢ / ヂ ji づ / ヅ zu で / デ de ど / ド do ぢゃ / ジャ ja ぢゅ / ジュ ju ぢょ / ジョ jo
ば / バ ba び / ビ bi ぶ / ブ bu べ / ベ be ぼ / ボ bo びゃ / ビャ bya びゅ / ビュ byu びょ / ビョ byo
ぱ / パ pa ぴ / ピ pi ぷ / プ pu ぺ / ペ pe ぽ / ポ po ぴゃ / ピャ pya ぴゅ / ピュ pyu ぴょ / ピョ pyo

Genişlənmiş katakana

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu işarələr əsasən sözlərin başqa dillərdə tələffüzü üçün istifadə olunur. Çoxsu standartlaşmış deyl, bəziləri isə nadir istifadə olunur.

イェ ye
ウィ wi ウェ we ウォ wo
ヷ va ヸ vi ヹ ve ヺ vo
ヴァ va ヴィ vi ヴ vu ヴェ ve ヴォ vo
シェ she
ジェ je
チェ che
ティ ti トゥ tu
テュ tyu
ディ di ドゥ du
デュ dyu
ツァ tsa ツィ tsi ツェ tse ツォ tso
ファ fa フィ fi フェ fe フォ fo
フュ fyu

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]