Kərkük qəzası (Osmanlı imperiyası)

Green herb with a few tiny yellow-white flowers
Three small white and yellow flowers before green-leaf background
Leaves of a plant. They are in groups of three, each with three lobes.
Kərkük qəzası Mosul vilayətinin inzibati xəritəsində, 1891–ci iı

Kərkük qəzası (türk. Kerkük Kazâsı) — Osmanlı İmperiyasının Mosul vilayətinin Şəhr-i Zor sancağında inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Kərkük şəhəri idi.

1891–ci ildə Parisdə nəşr edilmiş "Asiya Türkiyəsinin inzibati coğrafiyası: Kiçik Asiyada hər bir vilayətin statistikası, təsviri və təhlili" (II cild) kitabında fransız əsilli coğrafiyaşünas və şərqşünas Vital Küne[q 1] (fr. Vital Cuinet) tərəfindən verilən məlumatlara əsasən ümumi sayı 30.000[1] nəfər olan qəza əhalisinin 28.000 nəfərini müsəlman türkmanlar, 1.600 nəfərini yəhudilər, 400 nəfərini isə xristian xaldeylər təşkil edirdi.[2] Kərkük şəhərində[3] türk və kürd dillərində, qəzanın kəndlərində həmçinin ərəb və xaldey dillərində danışılırdı.[4] Qəzada ən iri yaşayış yerləri (4730 ev) Kərkük şəhəri, (əhalisi əsasən əkinçiliklə məşğul olan ərəblərdən ibarət)[5] Məlha, (798 ev; kişi cinsindən 1704 nəfər)[6] Altunköprü, (əhalisi kürdlər olan)[6] Şivan və (756 ev; kişi cinsindən 1750 nəfər)[4] Tuzxurmatu kəndləri idi.







Kərkük qəzasında əhalinin etnik tərkibi, 1891-ci il   Türkmanlar (93,33 %)  Yəhudilər (5,33 %)  Xaldeylər (1,34 %)

İnzibati bölgü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vital Künenin məlumatlarına əsasən qəza Kərkük şəhərindən və 310 kəndi əhatə edən 5 nahiyyədən ibarət idi:[7]

  1. Altunköprü nahiyyəsi
  2. Məlha nahiyyəsi
  3. Şivan nahiyyəsi
  4. Tuzxurmatu nahiyyəsi
  5. Kil nahiyyəsi
  1. Vilayet de Mossoul. — Sandjak de Chéhrizor. — Cazas du Sandjak de Chéhrizor. — Caza de Kerkouk, page 850–856. // La Turquie d'Asie, géographie administrative: statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure par Vital Cuinet. Tome Deuxième. Paris: Ernest Leroux, Éditeur, 1891, 884 page.
  1. Dövlət Borcları İdarəsi (Düyun-u Umumiye) müfəttişi kimi Kərkükdə olmuşdur.
  1. Vilayet de Mossoul. — Sandjak de Chéhrizor, page 848. // La Turquie d'Asie, géographie administrative: statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure par Vital Cuinet. Tome Deuxième. Paris: Ernest Leroux, Éditeur, 1891, 884 page.
  2. Vilayet de Mossoul. — Sandjak de Chéhrizor. — Cazas du Sandjak de Chéhrizor. — Caza de Kerkouk, page 851. // La Turquie d'Asie, géographie administrative: statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure par Vital Cuinet. Tome Deuxième. Paris: Ernest Leroux, Éditeur, 1891, 884 page.
  3. Глава третья. Шехризурскiй эйалеть, стр. 204. // Сiяхэт-намэ-и-худудь. Описанiе путешествiя по турецко-персидской границѣ, составиль Хуршидь–Эфенди, бывшiй секретарь турецкаго комиссара по разграниченiю между Турцiею и Персiею. Сь приложенiемь отчета персидскаго комиссара о томь же путешествiи. С турецкаго и персидскаго перевель М. А. Гамазовѣ. Сь картою. С.–Петербургь: Типографiя О. И. Бакста, 1877, 575 стр.
  4. 1 2 Vilayet de Mossoul. — Sandjak de Chéhrizor. — Cazas du Sandjak de Chéhrizor. — Caza de Kerkouk, page 856. // La Turquie d'Asie, géographie administrative: statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure par Vital Cuinet. Tome Deuxième. Paris: Ernest Leroux, Éditeur, 1891, 884 page.
  5. Vilayet de Mossoul. — Sandjak de Chéhrizor. — Cazas du Sandjak de Chéhrizor. — Caza de Kerkouk, page 854. // La Turquie d'Asie, géographie administrative: statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure par Vital Cuinet. Tome Deuxième. Paris: Ernest Leroux, Éditeur, 1891, 884 page.
  6. 1 2 Vilayet de Mossoul. — Sandjak de Chéhrizor. — Cazas du Sandjak de Chéhrizor. — Caza de Kerkouk, page 855. // La Turquie d'Asie, géographie administrative: statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure par Vital Cuinet. Tome Deuxième. Paris: Ernest Leroux, Éditeur, 1891, 884 page.
  7. Vilayet de Mossoul. — Sandjak de Chéhrizor, page 847. // La Turquie d'Asie, géographie administrative: statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure par Vital Cuinet. Tome Deuxième. Paris: Ernest Leroux, Éditeur, 1891, 884 page.