Kalgançı

Qalqançı - Türk mifologiyasında qiyamət günü. "Kalgançı Çağ" da deyilir. Qalganan (sıçrayıb kalkılan) gün. Qiyamət günü. Dünyanın və ya kainatın yox olacağı, daha sonra bütün ölülərin yenidən dirildiləcəyi gün. Bu inanca görə, yer üzü həyatı davamlı deyil, günün birində başa çatacaq və insanlar, heyvanlar, bitkilər yox olacaq. Bu sona doğru insan soyunda azalma başlayacaq, cinayətlər çoxalacaq, günahlar alıb gedəcək, insanlarda tanrı qorxusu qalxacaq. Yaxşılıq simvolu Ülgənle, pislik simvolu Erlik arasında meydana gələcək böyük döyüşün sonunda, Ülgəndən başqa bütün döyüşənlər öləcək. Bay Ülgən bütün canlıların öldüyünü, yer üzündə özündən başqa kimsə qalmadığını görüncə "qalxın ey ölülər" deyə bağıracaq, bu çağırış üstünə bütün ölülər yatdıqları yerdən qalxacaq. "İnsanların yenidən dirilməsi" mənasını verən "Qalqancı çağ" (qalıcı çağ) budur. İnsanlar azalacaq, pislik artacaq, Erlik Xan dünyaya yaxınlaşacaqdır. Sağış Günü (Hesab Günü) təbiri də istifadə edilər. Türk mədəniyyətində əslində çox geniş olaraq üzərində durulmaya bu anlayış, İslam inancı ilə hətta Xristianlıq, Manixeizm və Buddizmin təsiriylə Qiyamət inancı böyük nisbətdə şəkillənmişdir. Məsələn Günəşin qərbdən doğulacağı inancı İslamın təsiri ilə ortaya çıxmışdır. Bəzi dillərdə Kirti Gün (Gerçək Gün) adı verilər.

Zamanın Sonu[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Axır Zaman" sözü, ərəbcə mənşəlidir və fərqli türk xalqlarında təxminən eyni terminlər olaraq iştirak edər. qaraqalpakcada "Ahırqı Zaman"; özbəkcədə "Ohır Zamon"; çuvaşcada "Axar Samana"... Bu anlayışın mənşəyi İslam olmaqla birlikdə bir qaynağı da qədim türklərin mifoloji fikirləridir. Dədə Qorqud Kitabında, "Axır zaman olub, qiyamət kopunca..." deyilər. İnanclardan birinə görə, bir gün ayla günəş birləşəcək, dünyanı yandırıb kavuracaklardır. O zaman qiyamət qopacaq. bir başqa inanışa göre də günəşin qərbdən doğulduğu gün, sular qabaracaq və hər tərəfi sular örtəcək. Bundan sonra dünyanın üzrə dümdüz olacaq.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Kal / Gal) kökündən törəmişdir. Qalgamaq felindən törəmişdir. Qalxma, sıçrama mənasını verər. Qalxmaq sözü ilə qohumdur. Monqolcada Halgah (Kalkah) feli qorxmaq mənasını verər ki, bu məzmunda düşünüldüyündə Qorxu Günü demək də ola bilər. Bir başqa görüş isə qalıcılıq mənası daşıdığı və Qalıcı Zaman demək olmasıdır.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.