Kopetdağ
Kopetdağ (türk-dağlıq; farsça کپهداغ; türkm. Köpetdag) — İranda və Türkmənistanda iri dağ sistemi, Türkmən-Xorasan dağlarının bir hissəsi. Uzunluğu təxminən 650 km hündürlüyü 3117 metrə yaxın. Paralel silsilələr və yaylalar uzununa və eninə Ətrak və Sumbar çayları ilə kəsişir. Yüksək seysmiklik 1948-ci ildə Aşqabad zəlzələsi vaxtı özünü büruzə verib. Yamacları yarımsəhra bitki örtüklüdür. SSRİ dövründə Kopetdağ silsilə ərazisində Kopetdağ qoruğu yaradılıb.
| Kopetdağ | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 3.211 m |
| Uzunluğu |
|
| Yerləşməsi | |
| 38°04′00″ şm. e. 57°22′21″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
|
|
|
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Geomorfologiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Diqqətlə baxanda Kopetdağ Qafqaz sıra dağlarının Xəzərin şərq sahilindəki davamı kimi görünür.
Gidroqrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]İran ərazisində, Kopetdağın şimal-şərq silsilələrində, 1000-3000 yüksəklikdə, şimala, Aşxabadla Seraxs arasında, Türkmənistan ərazisinə enən təxminən ona yaxın dağ çayının qaynağı yerləşir.Bu çaylar qismən İranda qismən Türkmənistanda suvarma üçün istifadə edilir. Onlar sürətlidir, suları təmiz bulaq suyudur. Yağmur vaxtı səviyələri xeyli artır və onlar selə çevrilir.
Bitki örtüyü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dağ çölləri Türkmən - Xorasan dağlarında ən hündür və düz ərazilərdir, hündür yaylalar tünd və tünd-şabalıdı torpaqlı (tünd boz torpaqlar) mülayim enişlər. Onlar bir neçə qurşaqla yerləşirlər. Yuxarı qurşağın bitki örtüyü əsasən, yaxşı inkişaf etmiş cayır qabarçıqlı çayır-lələk otu qruplaşmaları(Festuca sulcata), lələk otu və müxtəlif efemer otları.
Orta qurşağın bitki örtüyü yarıçöl səciyə daşıyır. Adətən bu qurşağın bitkiləri qumlu torpaqlarda ayrıqotu (Agropyrum trichophorum) və daşlı torpaqlarda qabarcığlı (andropogon). Konqurbaş və soğanaqlı bluegrass, ayravık ( Dáctylis).
Ardıc cəngəllikləri İranın şimalının dağlıq hissəsinin əsas bitkilərindəndir. Ona bütün Əlburz, Aladağ, Bızğa, Türkmən-Xorasan dağları və İran Azərbaycanının qayalı yamacları böyu rast gəlmək olar. Xüsusi ilə Türkmən-Xorasan və Əlburzun şərq yamaclarında çoxdur. Arcidin arealı bəzi yerlərdə yanacaq kimi istifadə olunduğundan məhv olub.
Faunası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əvvəllər ərazidə gepard, bəbir, çaqqal, zolağlı kaftar, bal porsuğu var idi.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- M.P.Petrov. İran. Moskva, 1955.