Kovaq

Kovak - türk mifologiyasında səma tanrısı. Göy (Gök, Kök, Kük) Ata da deyilir. Monqollar Tenger Eçege (Tenger Etzeg) "Göy Baba" deyərlər. Daha sonra Göy Tanrı anlayışına çatan bir yaradıcı anlayışıdır. Şumerlerden etibarən Göy çadır olaraq qəbul edilmişdir. (Sami "Ərəb-İbrani" anlayışında isə tam tərsidir, onlarda torpaq çatıl olaraq iştirak edər.) "Üze kök Tenri əsrə yagız iştirak kılıntukda əkin ara adam oğlı qılınmış. "Üstdə mavi göy, altda yağız yer yaradıldığında, onların arasında adam oğulları yaradılmış." (Orxon Abidələri). Tunguslardaki Kovakı (digər adı və ya əkizi Savakı) adlı yaradıcı tanrını xatırlatmaqdadır. Göy Xan ilə qarışdırılmamalıdır. Bəzən qadın cinsində qəbul edilir. İnsan və heyvanlara süd verir. Yakutlara görə bu Göy Ana, hər kəsin yoldaşını taparaq onları birləşdirən bir ruhdur. Bundan başqa yeni evliler də qorumaqdadır. Türklərdə Sümerlerden bu yana göy çatıl olaraq qəbul edilər. Bu səbəblə Göy Ana təbiri çox məşhur deyil. Lakin Yer və Göy-birindən ayrışmadan əvvəl birlikdəykən hər şey zıttınıda ehtiva etdiyi üçün Göy Ananın da orada var olduğu deyilər. Sümerlerde İnanna, Göy Ana anlayışını qarşılayar. Inanna'nın digər adı Iştar'dır və bu şumer Ay və gzəllik ilahəsinin adı da işıldama kökü ilə əlaqəli görünməkdədir.

Samrav[redaktə | mənbəni redaktə et]

Samrav Xan - türk, yakut və altay mifologiyasında Göy Tanrısının başqa bir adıdır. Göylərin suverenliyini əlində saxladığı deyilər. İki həyat yoldaşı vardır; KuyaşYalçuk (Günəş və Ay). Bu yoldaşlarından bir qızı olmuşdur. Kuyaştan Umay (Huma), ki bu qızı Buzat (Boz At)a minər. Yalçuktan isə Ayhulu (Ayluh) adlı qızı doğulmuşdur. Bu qızı da Sarat (Sarı At)a minər. Mengüsü (ölümsüzlük mənbəsi) Samrav Xanın ölkəsində iştirak edər və onun tərəfindən müdafiə olunur. Söz; köhnə altay, monqol və tungus-mançur dillərinin hamısında şaman məzmunu ilə əlaqəli bir köktür.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Göğ/Göy/Kök/Kov/Köv) kökündən törəmişdir. Mavi rəng, yüksəklik, sonsuzluq, gözəllik, genişlik, ənginlik kimi mənalar ehtiva edər. İlahiliyi ifadə edər.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]