Leonid Batkin
Leonid Mixailoviç Batkin (rus. Леонид Михайлович Баткин, 29.6.1932)—Rusiya tarixçisi, ədəbiyyatşünas və mədəniyyətşünası.
| Leonid Batkin | |
|---|---|
| rus. Леонид Михайлович Баткин | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Xarkov, Rusiya |
| Vəfat tarixi | 29 noyabr 2016 (84 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | tarix, ədəbiyyatşünaslıq, kulturologiya |
| Elmi dərəcəsi | |
| İş yeri |
|
| Təhsili | |
| Mükafatları |
 |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Leonid Mixailoviç Batkin Xarkov şəhərində anadan olub.
Yaradıcılığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]L.M.Batkin özünün "Mədəni-məntiqi yanaşmanın bəzi şərtləri haqqında" məqaləsində yazır: "Bütün mətnlər və bütün mövqedən götürülən mətnlər mədəni fenomen deyil. Onu mədəni edən bizim qarşımızda olan simasız-əşyavi "informasiya", passiv və dilsiz tədqiqat obyekti deyil, daha dəqiq desək, "mətn" yox özgə təxəyyülünün məhsuludur." Biz müəlliflə, başqası ilə, onun dünyagörüşü ilə təbii ki mətn daxilində aparıcı mövqedə duran fikirlə tanış oluruq.
Mədəniyyətin tərkibində mənalardan (və onların ötürülmə qaydaları) başqa nə yoxdur. Bu – dərk olunmuş dünyada qarşılaşmadır. Bizim şəxsi mövcudluğumuzun dərki mədəni ünsiyyətin ilkin situasiyasının tərkibinə daxil olur. Mənalar heç də hər zaman bir-birinə uyğun olmur, bəzən hətta təəccüb doğura biləcək dərəcədə bir-birindən uzaq olur. Bu, məsələni çətinləşdirsə də, eyni zamanda tərcümə aktını (izahı) mümkün və zəruri edir. Mədəniyyət tarixçisi peşəkar şəkildə hazırlanmış tərcüməçidir, lakin geniş planda götürdükdə, tərcümə prosesində hər bir oxucu (dinləyici, tamaşaçı) iştirak edir. Biz müəllifin mənəvi müraciətini anlamağa çalışırıq. Biz tərcüməçinin ünvanına Batkinin sözlərindən daha güclü epitetlər və təriflər deyildiyini də istisna etmirik. Bu deyimdə tərcüməçinin fəaliyyətini xarakterizə edən və uğurla sıralanan sözlər diqqəti cəlb edir. Alimin fikrincə, mədəniyyət – öz mənası olan, mətn daxilində öz səsinə sahib olan canlı orqanizmdir. Hər bir danışıq səsinin müəllifi vardır. Bununla yanaşı danışıq səsi səs, ritm və tonallıqdan ibarətdir, daha doğrusu, təbiətdə istənilən bir şeyin bənzəri olmadığı kimi, səs də fərdi və bənzərsizdir. Bu bənzərsizlik tərcüməçini maraqlandırır, özünə cəlb edir, öz xüsusiliyi, naməlumluğu ilə tilsimləyir, onun müəlliflə ünsiyyətini mümkün edir. Bu tip akt mümkündür, lakin onun reallaşması üçün anlaşılmaz mənanı bərabərdəyərli anlaşılan məna halında vermək imkanı yaradan açarı – tərcümə üsulunu tapa biləcək insan da lazımdır. Batkinin ifadələrini bir qədər dəyişsək deyə bilərik ki, bu insan tərcüməçidir və o, öz növbəsində, oxucularının (dinləyicilərinin, tamaşaçılarının) mənəvi ünsiyyətini qura bilmək üçün peşəkar şəkildə hazırlıq görmüş ədəbiyyat bilicisi olmalıdır. İki dil, iki mədəniyyətin qarşılaşması vəziyyətində interpretator zaman və məkan distansiyalarını nəzərə alaraq fikrində tutduğu oxucusuna tərəf istiqamət alır. Yuxarıda deyilənlərlə yanaşı, məhz dərkin spesifik yolu da həmin alim tərəfindən aydınlaşdırılır: "Məsələ burasındadır ki, tədqiqat prosesində həm öz dilin, həm yad dil, həm tədqiq olunan dil, həm izah edən müəllif, həm də mətnin müasir tərcüməçisi şüurlu şəkildə qarşılaşmalıdırlar. Bununla yanaşı, bütün sərhədlər, keçidlər görünən, plastik olmalı, oxucunun gözü qarşısında və onun iştirakı ilə düşünülməlidir. İlk növbədə özün üçün artıq məlum məna (lakin bu, yalnız daim və sıx şəkildə aparılmış dialoq, daimi məna qarşılaşdırılması və yaxınlaşdırılması prosesində mümkündür); ikincisi, müasir məna – mənim mənam; üçüncüsü, fövqəlvəzifə: hər iki mənanı birlikdə, bir-birinin vasitəsilə, lakin bir-biri ilə qarışdırmadan ifadə etmək – bunların hər biri aydın şəkildə bir-birindən fərqlənməlidir". Batkinin şüur yolu bizə tərcümənin son dərəcə dəqiq mexanizmini vermiş olur.