Məhəmmədqulu xan (Bakı xanı)
Məhəmmədqulu xan (Bakı – 1792, Bakı) — Bakının altıncı xanı.
| Məhəmmədqulu xan | |
|---|---|
| 1791 – 1792 | |
| Əvvəlki | II Mirzə Məhəmməd xan |
| Sonrakı | Hüseynqulu xan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1792 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Atası | I Mirzə Məhəmməd xan |
| Dini | İslam, şiə |
Səltənəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Məlik Məhəmməd xanın kiçik qardaşı və I Mirzə Məhəmməd xanın oğlu idi, doğum tarixi məlum deyil. Fətəli xanın ölümündən bəri həm yeni Quba xanı Əhməd xanın, həm də qardaşı oğlu II Mirzə Məhəmmədın təcrübəsizliyindən istifadə edərək Bakı xanlığını qəsb etməyə çalışırdı. Xanlığa layiq görüldüyü təqdirdə iddialı Əhməd xanı sədaqəti ilə əmin etdi. Əhməd xan 1791-ci ildə Məhəmmədqulu ağanın taxtda oturması üçün Bakıya qoşun göndərdi. Bakı ordusu cəmi 500 nəfərdən ibarət olduğundan Mirzə Məhəmməd həmin il əmisinin xeyrinə imtina etdi.[1]
Ancaq Əhməd xana tabe olmayaraq, xərac vermədi. Quba xanı keçmiş xana olan bağlılığını dəyişdirdi və Bakını mühasirəyə aldı, Məhəmmədqulu şəhər xalqının köməyi ilə onun qüvvələrini məğlub etdi.[2]
Əhməd xan 1791-ci il mart ayında vəfat etdi və onun yerinə 13 yaşlı qardaşı Şeyxəli xan gəldi. Mirzə Məhəmmədə yenidən Bakıya yürüş etmək üçün ordu verildi. Şeyxəli daha sonra qraf İvan Qudoviçdən Bakını mühasirəyə almasını istədi. Məhəmmədqulu yardım istəyini tez bir zamanda Rusiyaya çatdırdı. Çaşqın Qudoviç kontr-admiral Pyotr Şişkinə tapşırdı ki, problemi həll edərək Rusiyanın maraqlarına uyğun hərəkət etsin.[2] Lakin naməlum səbəblərdən sifariş gecikdi və Bakı bombardman edildi. Məhəmmədqulu xan oktyabr ayında Şeyxəli ilə barışmağa məcbur oldu və ona təzminat olaraq 24.000 rubl ödədi.[3]
Ölümü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Abbasqulu Bakıxanov tərəfindən "səxavətli, lakin sərt" bir şəxs kimi səciyyələndirilən Məhəmmədqulu 1792-ci ildə Bakıda[4] vəfat etdi və Kərbəlada[5] dəfn edildi. Onun yerinə qardaşı oğlu — Hüseynqulu xan gəldi.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Bakikhanov, Abbasgulu. Gülüstani-İräm. Bähmänli, V. Bakı: Xatun Plyus. 2010. 200. ISBN 978-995221045-3. OCLC 837882352.
- ↑ 1 2 Ashurbeyli, Sara. Bakı şähärinin tarixi : orta äsrlar dövrü. Bakı. 279. ISBN 9789952421675. OCLC 900613609.
- ↑ Materials for the new history of the Caucasus, from 1722 to 1893 [Text] / P. G. Butkov. — St. Petersburg: Printing house of the Imperial Academy of Sciences, 1869. Part 2. p. 293 (in Russian)
- ↑ Bakikhanov, p. 201
- ↑ A., BERZHE,. AKTY, SOBRANNYE KAVKAZSKOJ ARHEOGRAFICHESKOJ KOMISSIEJ TOM 5 CHAST 1. [S.l.]: BOOK ON DEMAND LTD. 2014. 1119. ISBN 978-5458678100. OCLC 972599590. 2022-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-01.