Məlumatın asimmetriyası

Mikroiqtisadiyyatda məlumatın asimmetriyası (ing. asymmetric(al) information) — müqavilə tərəfləri arasında məlumatın qeyri-bərabər paylanması deməkdir. Məlumatın asimmetrik paylanması vəziyyətində tərəflərdən biri müqavilənin predmeti, onun bağlanma şərtləri və ya onun icrası prosesində davranışı haqqında digərindən daha çox bilir.

Məsələn, işçi öz peşəkar keyfiyyətlərini işəgötürəndən daha yaxşı bilir; borcalan öz maliyyə vəziyyəti haqqında kreditordan daha yaxşı məlumatlıdır; satıcı məhsulun gizli xüsusiyyətlərini alıcıdan daha yaxşı bilir; podratçı görülən işin keyfiyyətindən sifarişçidən daha yaxşı xəbərdardır; alıcı öz üstünlükləri haqqında satıcıdan daha yaxşı məlumatlıdır.

İnformasiya asimmetriyalarının mövcudluğu ilk dəfə Kennet Errou tərəfindən 1963-cü ildə American Economic Review jurnalında dərc edilmiş "Qeyri-müəyyənlik və səhiyyədə rifahın iqtisadiyyatı" məqaləsində qeyd edilmişdir.^[1]

Cəmiyyət daxilində informasiya asimmetriyası bir neçə yolla yarana və xüsusi olaraq qoruna bilər. Birincisi, media öz təşkilati quruluşuna, sahiblərinin siyasətinə^[2] və ya siyasi təsir gücünə görə bəzən ictimai məsələlərlə bağlı müəyyən nöqteyi-nəzərləri yaya bilmir, müəyyən təbliğat kampaniyalarında iştirak edə bilmir. Bundan əlavə, əhəmiyyətli təhsil haqlarına əsaslanan təhsil sistemi yoxsul^[3] və zəngin sosial mənşəli tələbələr arasında informasiya balanssızlığı yarada bilər. Bütün dünyada fəaliyyət göstərən eksklüziv informasiya şəbəkələri də informasiya asimmetriyasına kömək edir. Nəhayət, kütləvi nəzarət siyasi və sənaye liderlərinə adətən geniş ictimaiyyətlə paylaşılmayan böyük həcmdə məlumat toplamaqda kömək edir. Bununla belə, disbalans müəyyən təşkilati və hüquqi tədbirlərlə, məsələn, sənədlərin təsnifat prosedurları və ya açıqlanmayan müddəaların istifadəsi ilə aradan qaldırıla bilər^[4].

Bloqlar insayder ticarətinin təsirini azaltmaqda mühüm rol oynayır. Bəzi ekspertlərin fikrincə, maliyyə bloqları korporativ insayderlər və insayder ticarəti arasında məlumat asimmetriyasını azaldan məlumatlar təqdim edir. Maliyyə saytlarında bloqlar investorlar, analitiklər, jurnalistlər və akademiklərlə əlaqə yaradır. Maliyyə bloqları hakimiyyətdə olan insanların maliyyə məlumatlarını ictimaiyyətdən gizlətməsini çətinləşdirir. Qəzet və jurnal kimi ənənəvi media formaları ilə müqayisədə bloqlar ictimaiyyətə məlumat vermək üçün əlverişli yer təmin edir^[5].

Süni intellektin asimmetrik məlumat nəzəriyyəsinə təsiri ilə bağlı araşdırmalar göstərir ki, süni intellekt agentləri informasiya asimmetriyasının dərəcəsini azaldır və buna görə də bu agentlərin istifadə olunduğu bazar istifadə olunmayandan daha səmərəlidir. Həmçinin qeyd olunur ki, bazarda nə qədər çox süni intellekt agentləri istifadə edilsə, bazarda ticarətin təsiri bir o qədər az olar, çünki informasiya asimmetriyası mal və xidmətlərin ticarətini asanlaşdırır.

• Курс экономической теории. Учебник. Под ред. Чепурина М. Н. и Киселевой Е. А. 6-е изд., доп. и перераб. — Киров: "АСА", 2007.
• Долан Э., Линдсей Д. Рынок: микроэкономическая модель. — С.-Пб., 1992.
• Макконелл К., Брю С. Экономикс. 14-е издание. — М.: "Инфра-М", 2002.
• Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика. — М., 2000.
• Тарасевич Л. С., Гальперин В. М., Игнатьев С. М. 50 лекций по микроэкономике. Лекция 49. Асимметрия информации

Vikianbarda Məlumatın asimmetriyası ilə əlaqəli mediafayllar var.

• "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2001" – Official Prize announcement by the Nobel Foundation, nobelprize.org, October 2001. Accessed November 12, 2007. (Related links.)
• The Economist: Information asymmetry, Secrets and agents, [1]