Mətn (lat. textus "parça; hörülmə, əlaqə, uyğungəlmə") — bir qrup cümlənin uyğun halda və məntiqli əlaqəsi. “Mətn” anlayışının iki əsas şərhi var: immanent (genişlənmiş, fəlsəfi yüklü) və reprezentativ (daha özəl). İmmanent yanaşma mətnə muxtar reallıq kimi münasibəti, onun daxili strukturunun açılmasına diqqəti nəzərdə tutur. Nümayəndə - mətnin xarici reallığı haqqında məlumatın təqdim edilməsinin xüsusi forması kimi nəzərdən keçirilməsi. Dilçilikdə “mətn” termini şifahi nitq nümunələri də daxil olmaqla geniş mənada işlənir. Mətn qavrayışı mətn dilçiliyi və psixolinqvistika çərçivəsində öyrənilir. Beləliklə, məsələn, I. R. Qalperin mətni belə müəyyənləşdirir: “Bu, yazılı sənəd şəklində obyektivləşdirilmiş, müxtəlif növ leksik, qrammatik və məntiqi əlaqələrlə birləşən bir sıra ifadələrdən ibarət, müəyyən bir xüsusiyyətə malik olan yazılı bir mesajdır. mənəvi xarakter, praqmatik münasibət və buna uyğun olaraq ədəbi işlənmişdir". Mətn oxuyan zaman hər bir hərf beyinə ayrıca siqnal vahidi kimi göndərilir. Özü də, tərsinə çevrilmiş şəkildə. Beyin bunları düz üzünə çevirir. Gördüyümüz hər şeydə belədi. Bu proses “invertation” adlanır. Mətn oxuyan zaman gözlər əksərən fərqli nöqtələrə fokuslanır, yəni sağ göz bir hərflərə, sol göz başqalarına.
Orta oxuma qabiliyyətli adamın gözləri kitabın hər sətrində 12-16 dəfə fokus dəyişir. Sürətli oxu qabiliyyətli adamda cəmi 2-4 fokus dəyişimi olur. O deməkdir ki, gözlər hər sətri müvafiq sayda (3, 5 və s.) seqmentə bölüb, bunları ayrıca “skan” edir. Yeni oxumağa başlayan adamlarda (yaxud, yeni öyrəndiyi dildə oxuyanda) bu rəqəmlər daha çox olur.
Bir saatlıq mətn oxunuşunda gözlər maksimum 57 dəqiqə iş rejimində olur. 3 dəqiqəni istirahət edirlər. Biz bunu adətən hiss etmirik.[1]