Məzar qartalı

Məzar qartalı (lat. Aquila heliaca) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qırğıkimilər dəstəsinin qırğılar fəsiləsinin qartal cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.

Məzar qartalı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Sinif: Quşlar İnfrasinif: Yenidamaqlılar Klad: Neoaves Klad: Passerea Klad: Telluraves Klad: Accipitrimorphae Dəstə: Qırğıkimilər Fəsilə: Qırğılar Yarımfəsilə: Qartallar Cins: Qartal Növ: Məzar qartalı
Beynəlxalq elmi adı
Aquila heliaca Savigny, 1809[1][2][…]
Şəkil axtarışı ITIS   175413 NCBI   52410

Qanadları enli, böyük qartaldır. Ümumi rəngi tünd-qonurdur. Amma başında sarı “papağı”, çiyinlərində isə ağ xallar birləşib, uzunsov "güzgü" əmələ gətirib. Səsi it hürməsini xatırladır.

Avropada və Asiyada yayılıb, qışlamaq üçün Afrikaya qədər miqrasiya edir. Azərbaycanda dağətəyi sahələrdə nəsil verir, düzənlərdə qışlayır.

Qaya, yarğan və seyrək ağac olan sahələrdə nəsil verir. Adətən aprel ayında, hündür ağacda böyük (150x70 sm) yuva tikir. Hər cütün 2-3 yuvası olur, növbə ilə hər il təmir edib, 2-3 ədəd ağ yumurta verir, 43 günə qədər kürt yatır. Balalar 55-60 günlük olanda uça bilir, amma yenə də yuvasını tərk etmirlər. Erkək quş yem daşıyır, ana quş onu qəbul edib balalara yedizdirir. Məzar qartalı leş yeməyi xoşlayır, eyni vaxtda siçandan tutmuş dovşana qədər məməliləri, bildirçindən ördəyə və iri ağnaza qədər quşları (hətta yırtıcı quşları) ovlayır. Yemini yerdən götürür.

XX əsrin axırına qədər çoxsaylı, XX əsrin ortalarında adi saylı, 1970-ci ildən sonra nadir olub, cəmi 12 cüt quş qeyd edilib. Son 10 ildə nəslinin kəsilmə təhlükəsi daha da çoxalıb, növün nəsilvermə dövründə (may-iyul) cəmi 5 cüt quş qeyd edilib: Turyançay Dövlət Təbiət Qoruğunda 1, Kiçik Qafqazın dağətəyi rayonunda 2, Zuvand Yasaqlığında 2.

Uzun illər zərərli yırtıcı hesab edilib ovlanması, seyrək dağətəyi meşələrdən hündür ağacların tam qırılması, yem bazasının zəifləməsi və zəhərlənməsi.

Ovlanması qadağandır. Respublikanın Qırmızı kitabına daxil edilib. Bakı zooparkında nümayiş etdirilir. CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxildir. Beynəlxalq miqyasda qorunur.

Yuva sahəsində hündür ağacların qorunub saxlanılması, qorunan ərazilərdən kənarda olan yuvasına təbiət abidəsi statusunun verilməsi.