Natiqlik sənəti

Natiqlik və ya bəlağətli nitq sənəti — inandırmaq məqsədilə kütlə qarşısında çıxış etmə sənəti. Natiqlik ritorika, aktyorluq texnikası (təqdimat) və manipulyasiya üsullarının harmonik vəhdətidir.

Natiqin məqsədi öz nöqteyi-nəzərini müdafiə edərək, öz mövqeyini rəqibə və ya auditoriyaya təqdim etməkdir. Hazırlanmış nitq və natiqlik üsullarından istifadə edərək bu məqsədinə nail olur^[1].

Natiqlik sənəti və onun xassələrini ritorika elmi öyrənir.

Kütləvi nitqdə arqument tezisi sübut etməyə yönəlmiş faktlar, tədqiqat məlumatları, hadisələr, praktik nümunələrdir.^[1]

Antik ritorikada Aristotel arqumentin üç növünü ayırd edirdi: etos, patos, loqos.^[2]

• Etos – öz nitqi ilə insanları müəyyən hərəkətlərə sövq etməyə, bəyanatın mövzusuna baxış və münasibəti dəyişməyə çağırmağa hazırlaşan şəxsin etik, mənəvi mövqeyidir; etos ən birbaşa danışıq və ya yazılı söz üçün vətəndaş məsuliyyəti hissi ilə əlaqələndirilir.
• Loqos – insanlar üçün mühüm düşüncədir, dialektik səviyyədə onların fəal əks etdirilməsi və mənimsənilməsi mövzusuna çevrilməli olan ideyadır.
• Pafos – vəziyyətə, ifadənin məqsədinə uyğun gələn və ifadənin mənasının başa düşülməsinə və mənimsənilməsinə ən çox kömək edən obrazlı nitq formasıdır.

İnsan psixikası ilə səs aparatı arasında birbaşa əlaqə var. Əgər danışanın səsləndirmək istədiyi fikir və hisslər zəif, anlaşılmaz və ya qeyri-müəyyəndirsə, onun nitqinin də mahiyyəti eynilə bu cür olacaq. Nitq aparatı tam işləməyəcək. Bu cür nasazlığın əlamətləri aralıq və dayaz nəfəs, monoton səs, aydın olmayan artikulyasiya və yanlış intonasiyadır. Nitq mexanizmini tam “döyüş hazırlığına” gətirmək üçün parlaq, canlı düşüncələr və natiqin onları bölüşməyə hazır olması lazımdır. Pol Soperə görə, natiqin əsas vəzifəsi deyilməli nələrəsə sahib olmaq və onu ifadə etməyə dərin ehtiyac duymaqdır^[3].