Om çayı

Om çayı — Rusiya ərazisində yerləşən, Qərbi Sibirdə yeləşən, Omsk vilayəti və Novosibirsk vilayətindən axaraq İrtış çayına (sağ qolu) tökülür. Omskda çay Nijneomsk, Kalaçinski, Kormilovski və Omsk rayonları ərazisindən keçir.

Om çayı
rus. Oмь
rus. Oмь
Ölkə  Rusiya
Mənbəyi  
 • Yüksəkliyi 144 m
Mənsəbi Yenisey çayı
 • Yüksəkliyi 69 m
Uzunluğu 1091 km
Su sərfi 64 m³/s
Hövzəsinin sahəsi 52600 km²
Om çayı (Rusiya)
mənbəyi
mənsəbi
Om Rusiyanın fiziki xəritəsində:

57°20′00″ şm. e. 81°38′00″ ş. u.HGYO

54°58′54″ şm. e. 73°22′10″ ş. u.HGYO
DSR[rus.] 14010200112115300004626
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hidrologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çayın başlanğıcı Vasyuqan düzənliyindən götürür. Çayın mənbəyi Omsk gölüdür. Gölün ətrafında dünyanın əb böyük bataqlıqlarından olan Vasyuqan bataqlığı yerləşir. Sonra çay Barabin çökəkliyindən axır. Çayın mənsəbi İrtış çayının mənsəbindən 1831 km yuxarı axarda Omsk şəhəri yaxınlığındadır[1].

Çayın uzunluğu 1091 km, sahəsi isə 52,600 km² təşkil edir. İllik su sərfiyyatı 64 m³/s -dir. Sovet dönəmində Kuybişev və Ust-Tarta arasında gəmilər fəaliyyət göstərirmiş[2].

Əsas qolları: Açarirka, İça, Uqurmanka, Uzakla, Kama,Tarka, Tartas və Tarbuqa.

Çayın sahilində Kalaçisk, Kuybişev və Omsk.

Çayın yatağı bəzi yerdə 200 metrdən 18 km-ə qədərdir. Sahilləri bəzi yerlərdə hətta sıldırımlıdır. Çayın sürəti axarlardan asılı olaraq dəyişir. Əsasən qar suları ilə qidalanır. Gursululuq dövrü maydan iyula qədər bəzənsə avqust ayı belə müşahidə edilir. Buzlanması oktyabrın sonları, noyabrın əvvələrinə təsadüf edir və aprelin sonları və mayın əvvəllərinə təsadüf edir[3]

Çayın dərinliyi yerlərindən asılı olaraq 0,2–3 m arasında dəyişir. Yuxarılarda isə hətta 0,5-5,5 m olur.

Adı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

«Om» çayı öz adını türk dillindən götürmüşdür. Om sözü tərcümədə Sakit mənasını verir[4]. Rusların sonradan köçürdüyü əhalinin törəmələri hazırda çayı Omka adlandırırlar.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
righy

Çay haqqında ilk yazılı məlumatı 1701-ci ildə Semyon Remezovun yazdığı Sibirin sxem kitabı əsərində əksini tapmışdır.

1937-cı ildə çayın İrtış çayına töküldüyü yerdən 10–12 km aralıda Bolşoy Roq şəhərçiyi salınmışdır.

Qoları (mənsəbdən məsafəsi km)

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Omsk vilayəti
  • 86 km: Tarbuqa (sağ)
  • 236 km: Açairka (sağ)
  • 301 km: Elanka (sağ)
Novosibir vilayəti
  • 358 km: Tarka (sağ)
  • Danilovka (sol)[5]
  • 510 km: Tartas (sağ)
  • 529 km: Karka
  • 531 km: Kulas (sol)
  • 584 km: İça (sol)[6]
  • 644 km: Uzakla (sağ)
  • 670 km: Kazım (sol)
  • 820 km: Konduslo (sol)
  • 862 км: Uqurmanka (sol)
  • 877 км: Ryabkova (sağ)
  • 912 км: Otuşilelnıy kanal (sağ)
  • 918 км: Otuşilelnıy kanal (sol)
  • 919 км: Otuşilelnıy kanal Osinovıy (sol)
  • 935 км: Musixa (sol)
  • 946 км: Amqut (sağ)
  • 959 км: Ubinka (sol)
  • 993 км: İça (sağ)
  • 1017 км: Sença (sol)
  • 1031 км: Lyaça (sol)

Körpülər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Omsk vilayəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Lubitülnıy körpüsü, Kuybişev;
  • Komsomol körpüsü, (avto) Omsk;
  • Frunzen körpüsü, (avto) Omsk;
  • Oktyabr köroüsü, (avto, tranvay) Omsk;
  • Piyada körpüsü, Omsk;
  • Dəmiryolu körpüsü, Omsk;
  • Sıropyat körpüsü, (avto) Sıropyat kəndi;
  • Avtomobil körpüsü, Korrmilovka;
  • Avtomobil körpüsü, Kalaçisk;
  • Kalaçinsk hörpüsü;
  • Piyada körpüsü, Aşağı Omka;
  • Avtomobil körpüsü, Aşağı Omka;
  • Avtomobil körpüsü, Xomutinka kəndi;

YeniSibir vilayəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Avtomobil körpüsü, Ust Tarka kəndi;
  • Avtomobil körpüsü, Boloslovka kəndi;
  • Avtomobil körpüsü, Starıy Karkas
  • Avtomobil körpüsü, Starıye Karaçi;
  • Yeni avtomobil körpüsü, Kuybişev şəhəri;
  • Köhnə avtomobil körpüsü, Kuybişev;
  • Asma körpü, Kuybişev;
  • Avtomobil körpüsü, Kuybişev; 1
  • Avtomobil körpüsü, Kuybişev; 2
  • Avtomobil körpüsü, Çumokova və Uşkova kəndləri arasında;
  • Avtomobil körpüsü, Zonovo kəndi;

Maraqlı fakt

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • 1982 -ci ildə çayın dibini dərinləşdirərkən burada artilleriya ehtiyatları ilə zəngin olan barja aşkarladılar. Onu gəmi 1918-ci ilə aid olmuşdur. 1982-1984 ci illərdə ərazini silah qalıqlarından təmizləmək üçün əməliyyat keçirmişlər.

Qalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Государственный водный реестр РФ: Река Омь". 2011-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-09.
  2. ↑ "Rusiya daxili suları". 2012-10-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-10.
  3. ↑ "Omsk vilayətinin su resursları". 2019-04-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-10.
  4. ↑ http://www.mojgorod.ru/omsk_obl/omsk/index.html Arxivləşdirilib 2022-03-12 at the Wayback Machine «Mənim Şəhərim»
  5. ↑ "Danilovka çayının deltası". 2013-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-10.
  6. ↑ "İça çayı". 2013-05-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-10.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]