Orchis markusii

Roma boşləçəyi (lat. Dactylorhiza romana) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin boşləçək cinsinə aid bitki növü.

Roma boşləçəyi
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptofitlər
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Birləpəlilər
Dəstə:
Qulançarçiçəklilər
Fəsilə:
Səhləbkimilər
Yarımfəsilə:
Orchidoideae
Triba:
Orchideae
Yarımtriba:
Orchidinae
Cins:
Boşləçək
Növ:
Roma boşləçəyi
Beynəlxalq elmi adı

Arealı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aralıq dənizi sahillərindən Mərkəzi Asiyaya qədər yayılmışdır.[1]

Qısa morfoloji təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çoxillik ot bitkisidir. Kök yumruları 2-4 qanadlıdır, uzunluğu 3 sm-ə qədərdir. Gövdənin hündürlüyü 15-30 sm-dir. Yarpaqları 5-12 sayda olub, gövdənin aşağı hissəsində yerləşir, tərs-yumurtaşəkilli və ya uzunsov-lansetşəkilli, xətvari, uzunluğu 8-12 sm, kütdür, yuxarı yarpaqları ensiz, qısadır. Çiçək qrupu sıx, qısa, silindrik, çoxçiçəkli, bəzən tərs-yumurtaşəkilli, uzunluğu 3-8 sm-dir. Çiçəkləri açıq-sarı və ya tünd-qırmızı, bənövşəyi, bəzən agımtıl rəngdədir. Çiçək dodağı girdə-dördkünclü, üçqanadlı, uzunluğu 5-7 mm, yan tərəfdəki qanadı oval, kənarlar bir qədər dişlidir, orta qanadı kvadratşəkilli, qurtaracağında çıxıntılar var.

Yarpaqları 5-12 saydadır, gövdənin aşağı hissəsində yerləşirlər, qaidə hissəsinə yaxın çox daralmışdır və əksinə yumurtaşəkilli və ya uzunsov-xətvari neştərşəkillidir. Uzunluğu 8-12 sm, küt ucludur; yuxarı yarpaqları ensiz və qısadır.

Çiçək qrupu sıxdır, qısa, silindrik, çoxçiçəkli, bəzən əksinəyumurtaşəkilli olub, uzunluğu 3-8 sm-dir. Çiçəkləri açıq-sarı və ya bənövşəyi-tünd-qırmızı, bəzən ağ rəngdə olur. Dodağı dəyirmi-dörd künc, üçbölümlüdür və 5-7 mm uzunluqda olur; yan bölümləri oval, kənarlardan dairəvi dişlidir, orta bölümü kvadrata bənzər, çox vaxt sonu girintili-çıxıntılıdır. Çiçəkləməsi may, meyvə verməsi may-iyun ayları.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çiçəkləməsi may-iyun aylarındadır. Aşağı dağ qurşaqlarından subalp yüksəkliklərinə qədər bitir. Rütubətli yerlərdə, meşələrdə və kolluqlarda rast gəlinir. Dekorativ bitki kimi istifadə oluna bilər.

Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Böyük Qafqazın Quba, şərq-qərb hissəsində, Kiçik Qafqazın şimalında, mərkəzində, Naxçıvanın cənub, Lənkəranın dağlıq hissəsində və ovalığında rast gəlinir.

 Yaşayış mühiti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rütubətli yerlərdə, meşə və kolluqlarda rast gəlinir.

Sayı və tendensiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ölkə üzrə müxtəlif ərazilərdə rast gəlinsə də, populyasiyanın sayında azalma tendensiyası müşahidə edilir.

Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | mənbəni redaktə et]

İqlim və antropogen amillər.

Mühafizə tədbirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mühafizəsi üçün xüsüsi tədbirlər aparılmır. Yayılma yerlərində antropogen təsiri azaltmaq məqsədi ilə yasaqlıqların təşkili, populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi, toxumlarının toxum banklarında saxlanması, bərpasının təmin edilməsi, yeni yayılma yerlərinin axtarılması təklif olunur.

Sinonimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Dactylorchis romana (Sebast.) Verm.
  • Dactylorhiza cantabrica H.A.Pedersen
  • Dactylorhiza libanotica (Mouterde) Aver.
  • Dactylorhiza markusii (Tineo) H.Baumann & Künkele
    • Dactylorhiza romana subsp. libanotica (Mouterde) Kreutz
    • Dactylorhiza romana var. markusii (Tineo) Soó
    • Dactylorhiza romana subsp. markusii (Tineo) Holub
    • Dactylorhiza romana subsp. romana
    • Dactylorhiza romana subsp. siciliensis (Klinge) Soó
    • Dactylorhiza romana var. sicula (Tineo) Soó
    • Dactylorhiza sambucina subsp. cantabrica (H.A.Pedersen) Kreutz
    • Dactylorhiza sambucina subsp. pseudosambucina (Ten.) H.Sund.
    • Dactylorhiza sambucina subsp. romana (Sebast.) Bornm.
    • Dactylorhiza sambucina subsp. siciliensis (Klinge) H.Sund.
    • Dactylorhiza sambucina f. zimmermannii (A.Camus) P.Delforge
  • Dactylorhiza sicula (Tineo) Aver.
    • Dactylorhiza sulphurea subsp. pseudosambucina (Ten.) Franco
    • Dactylorhiza sulphurea subsp. siciliensis (Klinge) Franco
  • Orchis bracteata Ten.
    • Orchis fasciculata var. obtusifolia Tineo
  • Orchis lucana Spreng.
  • Orchis markusii Tineo
  • Orchis mediterranea Klinge
    • Orchis mediterranea subsp. pseudosambucina (Ten.) Klinge
    • Orchis mediterranea subsp. siciliensis Klinge
  • Orchis natalis Tineo
  • Orchis ochroleuca Schur
  • Orchis pseudosambucina Ten.
    • Orchis pseudosambucina subsp. markusii (Tineo) Nyman
    • Orchis pseudosambucina var. natalis (Tineo) Nyman
    • Orchis pseudosambucina subsp. sicula (Tineo) K.Richt.
  • Orchis romana Sebast.
    • Orchis romana var. incarnata E.G.Camus & A.Camus
    • Orchis romana subsp. libanotica Mouterde
    • Orchis romana var. lutea E.G.Camus & A.Camus
    • Orchis romana f. markusii (Tineo) Soó
    • Orchis romana f. obtusifolia (Tineo) Soó
  • Orchis sambucina Brot.
    • Orchis sambucina var. zimmermannii A.Camus
  • Orchis siciliensis Klinge
  • Orchis sicula Tineo
    • Orchis sulphurea var. markusii (Tineo) Maire[2]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Roma boşləçəyi:Plants of the World Online saytında takson barədə məlumat. (ing.)
  2. ↑ Roma boşləçəyi:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]