Paltau çayı

Paltau çayı — Bostanlık rayonundan axan dağlıq çaydır (saydır[1]). Özbəkistan Respublikasının Daşkənd vilayətində yerləşən çaydır. Çatkalanın sağ qolunu əmələ gətirir. Yazın sonunda və başlanğıcda Çarvak su anbarına tökülür. Paltau çayının sahilində olan Obi-Raxmat mağarası arxeoloji tapıntıları ilə məşhurdur. Çayın sağ sahilində yerləşmişdir.

Paltau çayı
Paltau çayında şəlalə
Paltau çayında şəlalə
Ölkə  Özbəkistan
Mənbəyi İki çayın birləşməsi
 • Yüksəkliyi 1900 m
Mənsəbi Çatkal
 • Yüksəkliyi 885 m
Uzunluğu 7,89 km
Paltau çayı (Özbəkistan)
mənbəyi
mənsəbi
Paltau çayı Özbəkistanın fiziki xəritəsində:

41°34′37″ şm. e. 70°11′12″ ş. u.

41°33′29″ şm. e. 70°06′27″ ş. u.

Təsviri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çayın mənbələri Kokyusk dağ silsiləsinin qollarında yerləşmişdir. Çayın mənbəyi bilavasitə dövlət sərhədinə (Qırğızıstanla) yaxındır. Axının əsas istiqaməti cənub-qərb istiqamətindədir. Paltau çayının yuxarı axını ilə Çatkala iki kilometrlik avtomobil körpüsü salınmışdır. Obi-Raxmat mağarası yaxınlıqda yerləşmişdir.[2] Paltau çayı dərəsinin yamaclarında qəsəbə yerləşir. Sakinləri təbii təsərrüfatla məşğul olurlar. Paltau çayına mövsümi çaylar tökülür.

Dərənin yamaclarında qarışıq meşə yerləşir. Tozağacı ağaclıqları, meyvə-giləmeyvə ağacları, müxtəlif güllər və dərman otları xalça kimi örtük əmələ gətirir. Paltau və onun axınlarının yerləşdiyi vadidə yayda çoxlu göbələk növünə rast gəlmək olar.[3]

Suyun ən yüksək səviyyəsi aprel-may ayında müşahidə olunur. Yastı gil alt və orta hissədə Paltau vadisini örtür. Təxminən mənbədən 4 kilometrdə çay sərt əyriliyi çevrilir. Burada qayaların arasında şəlalə yerləşir.[4]

Qayalarda XX əsrin 30-40-cı illərinin geoloji-kəşfiyyat mədən dəhlizləri qurulmuşdur. Flüorititin yayıldığı yataqlar burada yerləşir. Çox nadir minerallardan hesab olunur.

Obi-Raxmat mağarası

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Obi-Raxmat mağarası

Obi-Raxmat mağarası Paltau çayının vadisində 1962-ci ildə aşkar olunmuşdur. Çarvak su anbarının tikintisindən əvvəl arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar olunmuşdur. Tapıntının güman edilən yaşı ən azı 50 min ildir. Göstərilmiş vəziyyətdə abidənin aşkar edilməsi vaxtı 500 daş aləti tapılmışdır.

Turizm

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hal-hazırda Paltau vadisinə giriş yalnız dövlət sərhədinə yaxınlığa görə xüsusi icazələr üzrə mümkündür.

Sovet vaxtında Paltau çayı vasitəsilə Koksa, Kulosya, Xarquş, İrqaylık çaylarına marşrutlar təşkil olunurudu. Kulosi vadisinə marşrut onlardan ən sadəsidir.[3]

Çayın yuxarılarında yerləşən Kunqurbuka və Desyati aşırımları turistlərin diqqətini cəlb edir.[5] Bu aşırımlar Çatkalanın başqa axınlarına aparan yolu əmələ gətirir.[3]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Саями в Средней Азии именуют овраги с постоянными или временными водотоками, а также сами водотоки (в частности, сравнительно небольшие реки, испытывающие резкие сезонные колебания в полноводности либо полностью пересыхающие).
  2. ↑ Колбинцев, 1977
  3. ↑ 1 2 3 Шабанова,Салихов, 1988
  4. ↑ В разных источниках указывается различная высота водопада — от 15 до 40 метров
  5. ↑ Назван так в память погибших во время пурги в октябре 1969 года группы ташкентских туристов.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Топографическая карта Генерального штаба, квадрат К42-23.
  • В.Борисович «Рудокопы Бричмуллы» — на сайте orient-tracking.com