Parasetamol

Parasetamol (kimyəvi adı: N-(4-hydroxyphenyl)acetamide), həmçinin acetaminofen olaraq da tanınır, ağrı kəsici və hərarət salıcı dərmandır. O, dünya miqyasında geniş yayılmış bir dərmandır və ümumiyyətlə, müalicə məqsədilə istifadə olunur. Parasetamol, müxtəlif ağrı və hərarət hallarında effektiv təsir göstərir və adətən aspirin və digər qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlarla müqayisədə daha az mədə-bağırsaq narahatlıqlarına səbəb olur. ^[3]

Parasetamol
Ümumi
Sistematik adı	N-(4-hydroxyphenyl)acetamide
Qısaldılmış adı	APAP
Ənənəvi adı	Parasetamol
Kimyəvi formulu	C8H9NO2
Empirik formulu	C8H9NO2
Nisbi mol. kütl.	151.16 g/mol а. k. v.
Molyar kütlə	0 kq[1]
Fiziki xassələri
Aqreqat halı (n.ş.)	Qatı
Sıxlıq	1.263 g/cm³ q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	169 °C (336 °F) °S
Öz-özünə yanma temperaturu	540 °C[2]
Kimyəvi xassələri
Suda həllolma	Suda həll olur (14 g/L, 25 °C) q/100 ml
Həll olmur maddəsində həllolma	Eter q/100 ml
Həll olur maddəsində həllolma	Etanol q/100 ml
Quruluşu
Kristallik quruluşu	Monoklinik
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	103-90-2
PubChem	1983
EINECS-də qeyd. nöm.	203-157-5
SMILES	CC(=O)NC1=CC=C(C=C1)O
ChEBI	46195
ChemSpider	1906
Toksikologiya
LD50	1944 mg/kg (siçan, ağız yolu ilə) mq/kq
Zəhərliliyi	Hepatotoksik

Parasetamol ilk dəfə 1877-ci ildə kəşf edilmişdir və 1893-cü ildə klinik istifadə üçün təqdim edilmişdir. 1948-ci ildə Bernard Brodie və Julius Axelrod tərəfindən parasetamolun metabolizmi və təsiri araşdırılmışdır. Onlar parasetamolun ağrı kəsici təsirini göstərmişlər. 1950-ci illərdə isə parasetamolun ticari olaraq geniş yayılması başlamışdır. ^[4]

Parasetamolun kimyəvi formulu C₈H₉NO₂ dir. Onun molekulyar kütləsi 151.16 q/mol-dur. Suda həll olan bir qatı maddədir və monoklinik kristallik quruluşa malikdir. Parasetamol suda orta dərəcədə həll olur, etanolda isə yaxşı həll olur. ^[5]

Parasetamol baş ağrısı, diş ağrısı, əzələ ağrıları, artrit və menstrual ağrılar kimi müxtəlif ağrı növlərinin müalicəsində istifadə olunur. O, həmçinin hərarətin salınmasında da təsirlidir. ^[6]

Parasetamol tez-tez digər dərmanlarla kombinə olunur. Məsələn, kodein və ya ibuprofen ilə birləşdirilərək daha güclü ağrı kəsici təsir göstərir. ^[7]

Parasetamol ümumiyyətlə təhlükəsiz bir dərman olaraq qəbul edilir, lakin yüksək dozada qəbul edildikdə hepatotoksik təsirlərə səbəb ola bilər. Xüsusilə, 4 qramdan artıq gündəlik doza qaraciyər zədələnməsinə səbəb ola bilər. ^[8]

1. ↑ acetaminophen (ing.).
2. ↑ 4-Acetamidophenol (ing.).
3. ↑ World Health Organization. Model List of Essential Medicines. 2019. Retrieved from: [1] Arxivləşdirilib 2005-10-14 at the Wayback Machine
4. ↑ Brodie, Bernard B.; Axelrod, Julius. The fate of acetanilide and other aniline derivatives in the body. Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics. 1948.
5. ↑ ChemicalBook. Paracetamol. Retrieved from: [2] Arxivləşdirilib 2024-08-04 at the Wayback Machine
6. ↑ Mayo Clinic. Acetaminophen (Oral Route, Rectal Route) Description and Brand Names. Retrieved from: [3]
7. ↑ WebMD. Tylenol-Codeine Oral: Uses, Side Effects, Interactions, Pictures, Warnings & Dosing. Retrieved from: [4]
8. ↑ U.S. Food and Drug Administration. Acetaminophen Information. Retrieved from: [5] Arxivləşdirilib 2019-10-28 at the Wayback Machine

Sitat səhvi: "" <references> qrupu daxilində müəyyən edilmiş "WHO2019" adlı <ref> teqi məzmuna malik deyil.
Sitat səhvi: "" <references> qrupu daxilində müəyyən edilmiş "ChemicalBook" adlı <ref> teqi məzmuna malik deyil.
Sitat səhvi: "" <references> qrupu daxilində müəyyən edilmiş "MayoClinic" adlı <ref> teqi məzmuna malik deyil.
Sitat səhvi: "" <references> qrupu daxilində müəyyən edilmiş "WebMD" adlı <ref> teqi məzmuna malik deyil.
Sitat səhvi: "" <references> qrupu daxilində müəyyən edilmiş "FDA" adlı <ref> teqi məzmuna malik deyil.