Paxlalılar
Paxlakimilər (lat. Fabaceae, Leguminosae) — paxlaçiçəklilər sırasına aid bitki fəsiləsi.[3]
| Paxlakimilər | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Paxlakimilər |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Sinonimləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Acaciaceae E.Mey.
- Aspalathaceae Martinov
- Astragalaceae Bercht. & J.Presl
- Caesalpiniaceae R.Br., nom. cons.
- Cassiaceae Vest
- Ceratoniaceae Link
- Detariaceae Hess
- Hedysaraceae Bercht. & J.Presl
- Inocarpaceae Zoll.
- Leguminosae Juss., nom. cons.
- Mimosaceae R.Br., nom. cons.
- Papilionaceae Giseke, nom. cons.
- Phaseolaceae Mart.
- Swartziaceae Bartl.
- Viciaceae Oken
Yarımfəsilələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Araşdırmalar dünyanın ən faydalı qida məhsullarının qabıqlı meyvələr və paxlalı bitkilər olduğunu müəyyən edib.
Paxlalı bitkilər bunlardan noxud, lobya, mərci, soya daha çox istehsalat əhəmiyyətlidir. Paxlalı bitki toxumları xaricdən sərt örtüyə malikdirlər. Paxlalı bitkilərdə zülal 30% və daha çox (tərkibinə görə bu zülallar çox qiymətlidirlər. Çünki əvəzedilməz aminturşulara malikdirlər), karbohidratlar 60% qədər, yağlar 2% qədər, (soya dənlərində isə yağ 2%, karbohidratlar 30 %, zülallar 40%) təşkildir.
Əhəmiyyəti və mənfi xüsusiyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Paxlalı bitkilər həm artıq çəkidən xilas olmağa, həm də xərçəng xəstəliyinə tutulmaq riskinin sıfıra endirilməsinə kömək edir. Paxlalı bitkilər lifli strukturlarına görə, toxluq hissi yaradır və artıq çəkidən xilas olmağa kömək edir.[4]
Paxlalı bitkilərin mənfi xüsusiyyətləri onların gec bişməsidir. (90-120 dəqiqə) bişmə müddətini azltmaq üçün bəzi dənlərin (noxud, mərci) toxum qatı təmizlənir, bu proses bişmə müddətini 2 dəfə azaldır. Buğda ümumi kimyəvi tərkibə və qida dəyəri aşağıdakı cədvəldə öz əksini tapmışdır. [5]
Dünya florasında paxlalı bitkilər - Fabaceae fəsiləsi 600-dən artıq cinsi, 12000-dən artıq növü əhatə edir. Bu növlər əsasən ot, ağac və kollardan ibarət olub, yer kürəsinin hər yerində yayılıb.
Fəsiləyə daxil olan növlərin içərisində qida, dərman əhəmiyyətli, boyaq, aşı, bəzək, nektar təbiətli faydalı bitkilərin geniş spektrinə rast gəlmək olar. Bu faydalı bitkilərdən biri də şirinbiyandır.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Angiosperm Phylogeny Group An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III (ing.). // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2009. Vol. 161, Iss. 2. P. 105–121. ISSN 0024-4074; 1095-8339 doi:10.1111/J.1095-8339.2009.00996.X
- ↑ Appendix IIB: Conserved and rejected names of families of bryophytes and spermatophytes. // International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) / red. N. J. Turland, J. H. Wiersema, F. Barrie, V. Qreuter, D. L. Hawksworth, P. S. Herendeen, S. Knapp, W. Kusber, D. Z. Li, K. Marhold və b. 2018. ISBN 978-3-946583-16-5
- ↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- ↑ "Paxlalı bitkilər min bir dərdin dərmanıdır!". 2013-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-06.
- ↑ Dənli və paxlalı bitki toxumlarının xarakterikası[ölü keçid]