Qırmızı çalağan

Qırmızı çalağan (lat. Milvus milvus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qırğıkimilər dəstəsinin qırğılar fəsiləsinin əsl çalağan cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.^[3]

Qırmızı çalağan
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Sinif: Quşlar İnfrasinif: Yenidamaqlılar Klad: Neoaves Klad: Passerea Klad: Telluraves Klad: Accipitrimorphae Dəstə: Qırğıkimilər Fəsilə: Qırğılar Yarımfəsilə: Çalağanlar Cins: Əsl çalağan Növ: Qırmızı çalağan
Beynəlxalq elmi adı
Milvus milvus L., 1758[1][2][…]
Şəkil axtarışı ITIS   175470 NCBI   43518 FW   369309

Qızılquşlar fəsiləsinin kiçik nümayəndələrindən biridir. Təxminən 60 - 66 sm ölçüdə quşdur. Rəngi qırmızımtıl-qəhvəyidir. Quyruğu uzundur və haçalanmışdır.

Qərbi Palearktikanın endem növüdür. Avropanın əksər hissələrində yayılmışdır. Afrikada yuvalaması və qışlaması öyrənilməmişdir. Azərbaycanda Kiçik Qafqazda Şuşaya qədər və Cənub bölgəsində (Zuvand yaylası, Hirkan MP, Viləşçay və Astaraçay ovalığı) müşahidə edilmişdir. 1866-cı ildə bir quş muzey kolleksiyası üçün Lənkəran çayının mənsəbində vurulmuşdur. Yaşayış yeri və həyat tərzi: Enliyarpaqlı meşələrdə yuvalayır. Qidalanmaq üçün əkin sahələrinə, otlaq və biçənəklərə uçur. Qış aylarında yaşayış məntəqələrinə yaxın zibilliklərdə, kolluqlarda və su-bataqlıq sahələrinə yaxın yerlərdə yem axtarır. Qidasını əsasən leş, kiçik və orta ölçülü məməlilər və quşlar təşkil edir.

Enliyarpaqlı meşələrdə yuvalayır. Qidalanmaq üçün əkin sahələrinə, otlaq və biçənəklərə uçur. Qış aylarında yaşayış məntəqələrinə yaxın zibilliklərdə, kolluqlarda və su-bataqlıq sahələrinə yaxın yerlərdə yem axtarır. Qidasını əsasən leş, kiçik və orta ölçülü məməlilər və quşlar təşkil edir.

Meşələrin qırılması (yuvalama yerlərinin itirilməsi) və kənd təsərrüfatı zərərvericilərinə qarşı istifadə olunan kimyəvi maddələrlə zəhərlənmələrlə sayı kəskin azalmışdır. Dünya populyasiyası 21,000 – 25,500 cüt qiymətləndirilir. Azərbyacanda 1968-ci ildə Lerikdə yuvası qeydə alınmışdır. Hazırda qışlama və köç aylarında tək-tək fərdlər müşahidə. 2004-cü ilin məlumatlarına əsasən Azərbaycanda yuvalama populyasiyası 0-2 cüt olaraq qeyd edilmişdir. Zəif öyrənildiyindən hazırkı populyasiyası barədə məlumat yoxdur. Dünya miqyasında sayı azalmaqda olan növdür.

AB-nin Quş direktivinin 1-ci Əlavəsinə daxil edilmişdir. Avropa mühafizə stutusu var (Declining-sayı azalan). CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxil edilmişdir. Hirkan Milli Parkında və Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda qorunur.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər: Növün populyasıyasının ətraflı öyrənilməsi, yuvalama ərazilərində hündür ağacların qorunub saxlanılması, ona yaxın yerlərdə pestisidlərdən istifadənin dayandırılması, ictimai təbliğat işlərinin genişləndirilməsi.