Qəşəng süsən

Qəşəng süsən (lat. Iris elegantissima) — süsənkimilər (Iridaceae) fəsiləsindən bitki növü.

Qəşəng süsən
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Qəşəng süsən
Beynəlxalq elmi adı
Iris iberica subsp. elegantissima Fed. & Takht., 1972
Şəkil axtarışı NCBI   292539

Elmi adı - Iris elegantissima D. Sosn. 

IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Nəsli kəsilməyə həssas olanlar” kateqoriyasına aiddir –VU D2. Azərbaycanın nadir növüdür.^[1]

Çoxillik ot bitkisidir. Kökümsovu qısa, sürünən, gövdə 20 sm hündürlükdədir, 1 iri təpə çiçəyi var. Yarpaqları boz-göyümtül, dar-xətvari, bəzən oraqvari əyilmiş, gövdədən qısadır. Təpə yarpaqları otşəkilli-pərdəlidir, gövdədən qısadır. Çiçəkyanlığının borucuğu uzun, silindrvaridir. Çiçəkyanlığının xarici tərəfi 6 sm-ə qədər uzunluqda, aşağı dartılmış, tünd boz, tünd – qəhvəyi ləkəli damarlı, ortada iri tünd – qəhvəyi ləkə var. Daxili tərəf dikdurandır, bir neçə xarici tərəfə keçən ağımtıl, sarı-tüstüvari fonda bənövşəyi damarlıdır.^[2]

Çiçəkləməsi iyun ayındadır. Kökümsov və toxum vasitəsilə çoxalır. Quru, daşlı-çınqıllı yamaclarda və yovşanlı yarımsəhralarda yayılmışdır. Kseromezofitdir. Dekorativ bitkidir.^[2][3][4]

Naxçıvan MR (Sədərək rayonunun aşağı və orta dağ qurşaqlarında)^[2][3][5][6]

Populyasiyalarına kiçik sahələrdə, nadir hallarda rast gəlinir. Azalır.^[6]

Antropogen amillər (növün yığılması, otarılma)^[7]

Xüsusi qorunma tədbirləri yoxdur. Yasaqlıqların yaradılması vacibdir. 

Naxçıvan – Sədərək kəndi ətrafında. Azərbaycandan kənarda – Ermənistan, İranda yayılmışdır. Aşağı və orta dağlıq qurşaqlarının quru, daşlı, cınqıllı yamaclarında bitir. Nəzərə çarpacaq dərəcədə azalmaqdadır.^[1]

Toxumla və vegetativ yolla çoxalır. Çiçəkləyən bitkilərin toplanması, kök yumruların gəmirəcilər tərəfindən yeyilməsi bitkinin sayının azalmasına səbəb olmuşdur. Azərbaycan Botanika İnstitutunun Botanika bağında becərilir. Xüsusi mühafizə tədbirlər hazırlanmamışdır.