Qədəmgah mağarası (fars. غار قدمگاه) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Azərşəhr şəhristanında yerləşən mağara. Qübbə formasında olan bu mağara qədimdə atəşpərəstlər tərəfindən gün çağırma ritiallarında istifadə edilirmiş. Tarixi abidə 1968-ci ildə İranın Mədəniyyət və Elm nazirliyi tərəfindən 779 nömrəsi ilə milli irs siyahısına qeydə alınıb. Mağara ərazisinin yaxınlığında eyni adlı qəbiristanlıq yerləşir.[1]
| Qədəmgah mağarası | |
|---|---|
| fars. غار قدمگاه | |
| Şəhər | Azərşəhr şəhristanı |
| Rayon | Şərqi Azərbaycan ostanı |
| Yerləşir | Qədəmgah kəndi |
| Hündürlüyü | 5 m |
| Eni | 1,5 m |
| Sahəsi | 15 m² |
Qədəmgah mağarası Şərqi Azərbaycan ostanının Azərşəhr şəhərinin 12 km cənub-şərqində, Badamyar bir digər adı ilə Qədəmgah kəndi yaxınlığında yerləşir. Mağara insanlar tərəfindən dağın içərisində oyularaq inşa edilib. Mağaranın tarixi ilə bağlı dəqiq məlumat olmasa da, islamdan əvvəlki dövrə aid edilir. Bəzi tarixçilərə görə isə məbədin 12 min il yaşı var. Atəşpərəst məbədi olaraq inşa edilən mağaranın tarixin müxtəlif dövrlərində müxtəlif istifadə məqsədləri olub. Belə ki, bura ilk əvvəllər məbəd, daha sonra hərbi təhlükəsizlik məqsədli sığınacaq, hicri VI–VIII əsrlərdə isə dərvişlər üçün ibadət məkanı olmuşdur.[2]
Yeraltı mağara dairəvi formadadır və diametri 15 metr, eni 1,5 m, hündürlüyü isə 5 m-dir. Təxminən 9 m uzunluğunda koridor bizi uzunluğu 4,5 m və eni 3,20 m, hündürlüyü 2 ilə 5 m arasında olan atriuma aparır. Atrium da mağaranın günbəzinə açılır. Bu sahə döşəmədən işıqlı pəncərəyə qədər 12 m hündürlükdədir. Bu gün qonşu kəndlərin camaatı Ramazan və Məhərrəm aylarında dini ayinlərinin bir hissəsini burada keçirirlər. Bu məbəd və ya məscid 1968-ci ildə (h. 1347) Mədəniyyət və Elm Nazirliyi tərəfindən İranın tarixi abidələri siyahısında 779 nömrəsi ilə qeydə alınmışdır.[3]
Mağara ərazisinin yaxınlığında eyni adlı qəbiristanlıq yerləşir. Qədim Qədəmgah qəbiristanlığında kufi xətti ilə yazılmış kitabələr var. Bu kitabələrin hamısı bir şəxs tərəfindən yazılmışdır və Cəfəri məzhəbinin rəsmi məzhəb olduğu dövrlərə təsadüf edir. Təəssüf ki, günümüzdə diqqətsizlik nəticəsində bir çox kitabə oğurlanıb və ya dağıdılmışdır. Qədəmgah qəbiristanlığı da İran Mədəniyyət və Elm nazirliyi tərəfindən Milli irs siyahısına qeydə alınıb.[4]