Qoxu

Qoxu və ya iy — insan və heyvanlar tərəfindən havada uçan iyli maddələri hissetmə halı. Qoxu, qoxu hissi ilə hiss edilən, adətən havada çox kiçik konsentrasiyalarda həll olunan hər hansı kimyəvi maddələrdir. Fraqrens və aroma terminləri çox vaxt kosmetika və qida sənayesi tərəfindən xoş ətirləri təsvir etmək üçün istifadə olunur. Qoxuları qavrayışlarına görə pis və xoş qoxulara bölmək olar. ^[1]

Qoxu havada həll olunan qoxu molekullarının hissiyyatıdır. Qoxuların əksəriyyəti üzvi birləşmələrdən qaynaqlansa da, hidrogen sulfid və ammonyak kimi qeyri-üzvi maddələr də qoxuya bilər.

Ətirin təsiri iki addımlı bir prosesdə həll edilə bilər. Birincisi, fizioloji mərhələdir; reseptorlarla burundakı stimul sahəsinin hissi. Sonra Psixoloji mərhələ başlayır. Qıcıqlandırıcılar insan beyninin qoxuya cavabdeh olan bölgəsi tərəfindən stimullaşdırılır və işləməsi təmin edilir. Bu səbəbdən qoxunu obyektiv və analitik şəkildə ölçmək mümkün deyil.

Qoxu hissi sırf şəxsi xüsusiyyətləri göstərir; Bundan əlavə, qoxuya reaksiya cinsi, yaş, sağlamlıq vəziyyəti kimi səbəblərə görə dəyişir. İnsanların öz bədən qoxuları kimi alışdığı qoxular, kənardan gələn və öyrəşməmiş digər qoxulara nisbətən daha az qəbul edilir.

Əksər insanlar üçün qoxu prosesi bir maddənin tərkibi haqqında az məlumat verir. Bununla belə, aromatizatorlar və ətriyyatçılar mürəkkəb qarışıqlardakı kiçik miqdarda kimyəvi maddələri yalnız qoxuya görə ayıra bilirlər. ^[2]

Almaniyada iyli maddələrin konsentrasiyası 1870-ci illərdən etibarən “Olfaktometr” adlı cihazla müəyyən edilir.

Qoxunu ölçmək üçün tam obyektiv metod olmasa da, qoxunu bir sıra kəmiyyət üsulları ilə müxtəlif üsullarla ölçmək olar. Məsələn: Bu qoxu emissiyasını hesablamaq üçün istifadə edilən ən qədim və ən vacib üsuldur. Bu üsulda hesablama qoxunun başlanğıc nöqtəsində qoxu substratının konsentrasiyası ilə aparılır.

Bu vəziyyətdə havadakı sıxlıqdan asılı olan miqyas ön plandadır. Bu miqyas aşağıdakı kimi təsnif edilir:

0 qoxusuz 1 çox zəif (qoxu həddi) 2 zəif 3 görkəmli 4 güclü 5 çox güclü 6 qarşısıalınmaz

Bu testə məruz qalan şəxsin qoxusu; iyrənc, gözəl, murdar, pis və s. forma tərifi. Bu üsul mövzudan başqa heç nə tələb etmir.

Xüsusi hava nümunəsinin ətrafdakı digər qoxulardan təsirlənməməsi üçün subyekt hava nümunəsini demək olar ki, başqa məzmunu olmayan hava mühitində aparmalıdır. Hava nümunələri adətən nümunə çantasında saxlanılır, çünki qiymətləndirmə yalnız uyğun ekoloji şəraitdə aparıla bilər. Nümunələrin saxlandığı bütün materiallar qoxusuz materiallardan hazırlanmalıdır.

Ətraf Mühitin Mühafizəsi Qanunu üzərində işləyərkən müxtəlif qoxuların buraxılması ilə bağlı nə etmək olar sualı ilə bağlı aşağıdakı qanunlar hazırlanmışdır: (ölkə ALMANİYA)

1. Neft emalı üzrə təlimat (1970-ci illərin əvvəlləri)
2. Emissiyaların Mühafizəsi üzrə Federal Akt (1974)
3. Havanı təmiz saxlamaq üçün texniki təlimat
4. Qoxu emissiya təlimatı (1980-ci illərin əvvəlindən 1998-ci ilə qədər)

Ətirlərin yoxlanılması, xərçəngin diaqnostikası, partlayıcı maddələrin aşkarlanması üçün iyləmə aparatlarının istehsalına ümidlər olsa da, süni burunlar hələ də problemlidir. İnsan burnunun mürəkkəb təbiəti və ən kiçik qoxuları ayırd etmək qabiliyyətini təqlid etmək hazırda çox çətin görünür.

Qoxu