Rəqəmsal rubl (rus. Цифровой рубль) — Rusiya Mərkəzi Bankı tərəfindən hazırlanmış mərkəzi bank rəqəmsal valyutası. Bu, artıq mövcud olan nağd və nağdsız pul formalarına əlavə olaraq, Rusiya milli valyutasının üçüncü formasıdır. Rublun bütün formaları bir-birinə ekvivalent olacaq.
Rəqəmsal rubl Rusiya Bankı tərəfindən rəqəmsal formada buraxılacaq, nağd və nağdsız rublun xüsusiyyətlərini özündə birləşdirəcək.[2]
Rəqəmsal rublun rəsmi buraxılış tarixi 15 avqust 2023-cü il idi.[3][4]
Kriptovalyutaların inkişafı fonunda 2017-ci ilin oktyabrında "kriptorubl"un yaradılmasının texnoloji həyata keçirilməsinə dair hökumət qərar layihəsi hazırlanmışdır.[5]
2020-ci ilin oktyabr ayında Rusiya Federasiyası Mərkəzi Bankı mərkəzi bank rəqəmsal valyutasının yaradılması haqqında hesabat təqdim etmişdir. Mərkəzi Bankın kriptovalyutaya çevrilməyəcəyi vurğulanmışdır. Buna səbəb onun Rusiya Bankı tərəfindən mərkəzləşdirilmiş qaydada buraxılacağı və bunu hesablaşmaların təhlükəsizliyinin təminatçısı olacağı idi. Rubl nömrələrinin vahidləri rəqəmsal kodun fərqli əlamətləridir. Mərkəzi bank nağdsız və nağd pul funksiyasını birləşdirməlidir. O, həm uzaqdan, həm də oflayn pulqapı vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Rəqəmsal rubl 1:1 nisbətində nağd və nağdsız pula konvertasiya edilməlidir. Hesabatda pulqabılarının kimə və kimə verilməsindən asılı olaraq Qiymətli Kağızlar Mərkəzi Bankının dövriyyəsinin həyata keçirilməsinin 4 mümkün modeli və bir neçə hesablama təqdim olunur. Eyni zamanda, prezidentin mətbuat katibi Dmitri Peskov valyuta rublunun dövriyyəyə buraxılmasının vaxtının 3–7 il olduğunu qiymətləndirmişdir.[6]
2021-ci ilin aprel ayında Rusiya Federasiyasının Mərkəzi Bankı layihənin hazırkı mərhələsi haqqında məlumat vermişdir. Rusiya Bankının maliyyə institutları üçün pulqabılarını açdığı və saxladığı bir model seçilmişdir. Bu, öz növbəsində müştərilər üçün pulqabılarını açmalı və saxlamalı idi. 2021-ci ilin sonuna kimi rəqəmsal rublun sınaqdan keçirilməsinə gələn ildən başlanacağı platformanın yaradılması planlaşdırılmışdır.[7]
2021-ci ilin iyun ayında Mərkəzi Bank 2022-ci ilin yanvar ayında rubl bloklarının sınaqdan keçirilməsində iştirak edəcək 12 bankı müəyyənləşdirmişdir. Onlar Ak Bars Bank, Alfa-Bank, Bank DOM. RF, VTB Bank, Qazprombank, Tinkoff Bank, Promsvyazbank, Rosbank, Sberbank, SKB-Bank, Bank SOYUZ, Bank TKB idi.[8]
Sınaq mərhələsinə 19 yanvar 2022-ci ildə start verilmişdir. 15 fevral 2022-ci il tarixində Rusiya Bankı və bazar iştirakçıları rəqəmsal rubl platformasını sınaqdan keçirməyə başlamış, vətəndaşlar arasında rəqəmsal rubllarda ilk köçürmələri uğurla həyata keçirmişdilər[9] Gələcəkdə ondan istifadə etməklə mal və xidmətlərə görə ödənişi sınaqdan keçirməyi planlaşdırırlar.[10][11][12]
16 sentyabr 2022-ci il tarixində keçirilən mətbuat konfransında Rusiya Bankının direktoru Elvira Nabiullina 1 aprel 2023-cü il tarixində rəqəmsal rublun real müştərilərlə sınaqdan keçirilməsinə başlama tarixini açıqlamışdır.[13]
20 iyun 2023-cü ildə Dövlət Duması rəqəmsal valyutanı müqavilə, mülkiyyət və miras obyekti kimi tanıyan qanun layihəsini, 11 iyulda isə ikinci və üçüncü oxunuşlarda rəqəmsal rublun tətbiqi ilə bağlı qanunu qəbul etmişdir. Qanun Rusiya prezidenti tərəfindən 24 iyul 2023-cü ildə imzalanmışdır.[14][15]