Roza Mariya Rössler

Roza Mariya Rössler (alm. Rosa Maria Rössler‎; 1901 – 1954) — Avstriya əsilli həkim.^[1]

O, Jozef və Maria Vimmerin qızı idi. Rosa Maria Rössler orta təhsilini 1920-ci ildə Gmundendə başa vurdu. O, əvvəlcə Qrats Universitetində, sonra isə Vyana Universitetinin Tibb Fakültəsində təhsilini tamamladı. Həmçinin, ixtisası üzrə İnsbruk Universitetində tibb təhsilini davam etdirib. 20 iyul 1927-ci ildə Vyana Universitetində bütün tədris prosesi başa çatdı. 1935-ci ildə nasist rejiminin tətbiqləri nəticəsində Avstriyanı tərk etmək məcburiyyətində qaldı.

Rössler Türkiyəyə ilk dəfə 1934-cü ildə gəldi, lakin 1937-ci ildə daimi yaşayış yerini təmin edə bildi. İstanbul Universiteti Tibb Fakültəsində işləməyə başladı. O, patoloji anatomiya sahəsində də tədqiqatlarla məşğul olmuşdur. Rössler burada 1933-cü ildə Frankfurt Universitetindəki vəzifəsini tərk etmək məcburiyyətində qalan və universitet islahatı çərçivəsində Türkiyə hökuməti ilə danışıqlarda iştirak edən Filip Şvartzla işləməyə başladı. Şvartz o dövrdə sürgündə olan bir çox alim və texnokratın Türkiyəyə gətirilməsində aparıcı rol oynayıb. Rössler İstanbul Universiteti Tibb Fakültəsi Patoloji Anatomiya İnstitutunda 10 il çalışıb və institutun direktoru olan Şvartz üçün çox dəyərli və vacib bir işçi olmuşdur. İnstitutun prezidenti olan Şvartzın tibb fakültəsinin dekanına təqdim etdiyi illik hesabatda Röslerin 1937–1938-ci illərdə institutdakı vəzifəsi haqqında aşağıdakıları qeyd edib: "Xarici əməkdaşlarım mütəmadi olaraq tədqiqatlarda iştirak edirlər. Xüsusilə, Dr. Rössler türkcəni mükəmməl öyrənib və aparılan tədqiqatlara rəhbərlik edir. Mənim həmkarım kimi o, bu işdə tam bacarıqlıdır."

Türkiyədə 1933-cü ildə universitet islahatını zəruri edən səbəblərdən biri də tələbələrin müasir dərsliklərə malik olmaması idi. Xarici alimlərlə bağladıqları müqavilələrdə bildirilir ki, universitetdə işləməyə davam etmək üçün beş il ərzində öz fənləri üzrə türk dilində dərslik nəşr etdirməlidirlər. Rössler özünü bu məqsədə həsr etdi və həmkarları ilə əməkdaşlığa üz tutdu. O, Şvartzın kitablarını bir-bir türkcəyə tərcümə etdi və 1943-cü ildə bu kitablar nəşr olundu.

Rössler tibbi mətnləri almancadan türkcəyə tərcümə etməkdə o qədər vasvasılıq edirdi ki, bu sahədə də digər tibb sahələrinin həkimləri ilə əməkdaşlıq edirdi. Ondan kömək istəyənlərdən biri də Prof. Dr. Erich Frank idi. Frank diabet üçün ağızdan dərman hazırlayan ilk şəxs kimi bütün dünyada diqqəti cəlb edən bir ad idi. "Karbohidrat metabolizmasının patologiyası" kitabı 1949-cu ildə İsveçrədə alman dilində nəşr edilməli idi. Doktor Rössler də bu kitabın dizaynı üzərində çalışmış və həmin il kitabın türkcə nəşrini təmin etmişdir. Türkiyədə akademik olaraq tanınan endokrinoloq Hüsrev Hatemi bu kitabın əhəmiyyətini belə çatdırır:

"Bu araşdırma diabetin fiziopatologiyasını rasional baxımdan nəzərdən keçirir. İlk nəşrindən 50 ildən çox vaxt keçsə də, dəyərini qoruyub saxlayır." 1947-ci ilin iyulunda Frank və Rössler arasında əməkdaşlığın intensivləşməsi ilə əlaqədar onların Dekanerin icazəsi ilə həftədə bir neçə gün olan birgə işi tam fəaliyyətə başladı. Rössler indi Daxili Xəstəliklər Klinikasında tam ştatlı işçi idi.^[2]

1951-ci ildə Rössler keçmiş rəhbəri Skvartsın türkcə kitabını nəşr etdi, bu dəfə patologiyanın əsas sahəsi haqqında "Ümumi və Xüsusi Histopatologiya"adlı kitabı nəşr etdi.

Müharibə astanasında olan Türkiyədə Rösler o zaman avstriyalı idi, amma alman pasportu ilə işləməli oldu. 1940 və 1944-cü illərdə Rössler Türkiyə vətəndaşlığı üçün müraciət etdi, lakin onun cəhdləri nəticəsiz qaldı. Rössler o vaxtlar kifayət qədər aşağı maaşla işləyirdi. Maaşını artırmaq üçün Şvarts dekanlığa məktub yazdı. Nəticədə ona cavab olaraq: "Dr. Rossler bacarıqları, zəhmətkeşliyi, istedadı və hörmətliliyinə görə kiçik bir maaş artımına layiqdir." — belə bildirildi.

Fakültə bu tələbi yerinə yetirdi. Bu müddət ərzində Rössler az maaş alsa da, Zalsburqdakı böyük bacısı Roza Miller və bacısı İnge Fuksa kömək göndərməyə davam etdi.

4 aprel 1951-ci ildə Rössler nəhayət Türkiyə vətəndaşlığını aldı.

Universitet arxivindəki məlumatlardan başqa Rösslerin həyatı ilə bağlı çox müfəssəl məlumat yoxdur. Onun Türkiyəyə gələndə 33 yaşında olduğu və boşandığı görünür. Müharibə illəri də daxil olmaqla 11 ilini Türkiyədə keçirib. Türk təbabətinin modernləşmə dövründə fədakar əməyi ilə verdiyi töhfələr var, lakin dövrün böyük alimləri ilə yanaşı, onun adının hələ də ilhamsız qalması da bir həqiqətdir. Maraqlıdır ki, onun assistent kimi başladığı Türkiyədə alim kimi iş həyatını davam etdirməsi mümkün olsa da, tibbi tərcümələrə üz tutaraq bu sahədə liderlik edib.

1954-cü ildə xəstəlikdən gənc yaşlarında vəfat etdi.