Sürəyya Ağayeva

Sürəyya Bəşir qızı Ağayeva (10 may 1951, Bakı) — Azərbaycan alimi, AMEA akad. Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun “Heterogen kataliz” laboratoriyasının kimya üzrə elmlər doktoru, baş elmi işçisi, dosent.^[1]

Sürəyya Ağayeva
Sürəyya Bəşir qızı Ağayeva
Doğum tarixi	10 may 1951 (73 yaş)
Doğum yeri	Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vətəndaşlığı	SSRİ Azərbaycan
Milliyyəti	azərbaycanlı
Elm sahəsi	kimya
Elmi dərəcəsi	kimya üzrə elmlər doktoru
Elmi adı	dosent
İş yeri	AMEA Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu
Təhsili	M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutu

Ağayeva Sürəyya Bəşir qızı 1951-ci il mayın 10-da Bakı şəhərində həkim ailəsində anadan olmuşdur. Orta təhsilini Bakının Nərimanov rayonunun 200 saylı məktəbində almış və 1973-cü ildə M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutunun kimya-texnologiya fakültəsinin “Əsas üzvü və neft kimya sintezinin texnologiyası” ixtisası üzrə bitirmişdir.

İlk əmək fəaliyyətinə institutu bitirdikdən sonra, 1974-cü ildən Azərbaycanın MEA Neft Kimya Prosesləri İnstitutunun Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, kimya elmləri doktoru, professor Bilal Ataş oğlu Dadaşovun rəhbərlik edən “Heterogen kataliz” laboratoriyasında kiçik elmi işçi vəzifəsi ilə başlamışdır və seolit katalizatorlarının sintezi və onların tədbiqi sahəsində tədqiqatlar aparılmışdır. Aspiranturanı bitirdikdən sonra, 1988-ci ildə “n-Pentanın izomerləşməsi üçün metallseolit katalizatorların işlənib hazırlanması” mövzusunda professor B.A.Dadaşovun rəhbərliyi altında namizədlik dissertasiya müdafiə edərək, kimya elmləri namizədi elmi dərəcəsini alan S.Ağayeva, 1992-ci ildə “Heterogen kataliz” laboratoriyasında böyük elmi işçi, 2002-ci ildən isə aparıcı elmi işçi, hal-hazırda isə baş elmi işçi vəzifəsində çalışır.

2004-cü ildə S.Ağayeva dosent adı verilmişdir. Elmi axtarışlarını müntəzəm olarq davam etdirən S.Ağayeva, 2010-cu ildə “Toluolun disproporsionallaşması və kiçik molekullu (C₂-C₅) alkanların çevrilməsi proseslərinin fəallaşdırılması üçün seliolit sistemlərinin məqsədyönlü modifikasiyası” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş “Neft kimyası” və “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisasları üzrə kimya elmləri doktoru elmi dərəcəsini almışdır.

S.Ağayeva 130-dan çox elmi işlərin müəllifidir. O, bir sıra beynalxalq konqreslərin və konfrasların (Fransa, Yaponiya, Çin, Rusiya və digər) iştirakçısı olmuşdur.

Elmi fəaliyyətini əsasən müxtəlif karbohidrogenlərin izomerləşmə, aromatikləşmə və disproporsionallaşma, birbaşa qovulma və qaz benzinlərinin bilavasitə izomerləşmə prosesləri üçün səmərəli katalizatorların sintezinin elmi əsaslarının işlənib hazırlanmasına həsr etmişdir. O, neft hasilatı və neft emalı qazlarının tərkibini təşkil edən C₂₊ aşağımolekullu alkanların, eləcədə tullantı və səmt neft qazlarının effektiv emalının həlli üçün yüksək aktivliyə və selektivliyə malik olan katalizatorlar yaratmış, toluolun disproporsionallaşma, C_2+- nın dehidrotsiklooliqomerləşməsi və n-parafinlərin izomerləşməsi reaksiyalarında C-C əlaqələrinin əmələ gəlmə və yenidən paylanma qanunauyğunluqları ümumiləşdirilmişdir. Müxtəlif quruluşlu seolitlərin modifikasiyalaşmasının onların turşu və mikroməsaməli xüsusiyyətlərinə təsirinin sistematik tədqiqi nəticəsində onların C₂₊ karbohidrogenlər və toluolun çevrilməsi zamanı C-C əlaqələrinin əmələgəlməsi və yenidən paylanmasına təsiri müəyyən olunmuş və bu faktorların toluolun disproporsionlaşması, n-parafinlərin izomerləşməsi və C₂₊ aşağımolekullu alkanların dehidrotsiklooliqomerləşməsi proseslərində katalitik xüsusiyyətlərinin dəyişməsinə təsirinin differensiasiyası aparılmışdır. Müəyyən olunmuşdur ki, karbohidrogenlərin çevrilməsinin seçiciliyini təyin edən aparıcı faktor seolitin mikroməsaməli quruluşudur. Aparılmış tədqiqatlara əsasən, işlənib hazırlanmış kompozision katalizatorlar üzərində birbaşaqovulma benzinlərinin yüksək temperaturlu dehidrotsiklləşdirici emalının (riforminqin) aşağıtemperaturlu izomerləşdirici emalla (izoforminqlə) əvəzedilməsi və izoforminq prosesinə qaz alkanların cəlb edilməsi, Avrostandartların tələb etdiyi yüksək oktanlı ekoloji təmiz benzinlər almağa imkan verilməsinin mümkünlüyü göstərilmişdir.

2015-2016-cı illərdə Socar Elm Fondunun və Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Elmin İnkişaf Fondunun qrant üzrə işlərinin iştirakçısı və elmi rəhbəri olmuşdur

• 2011-ci ildən etibarən NKPİ-nin 02.00.13-Neft kimyası ixtisası üzrə Dissertasiya Şurası nəznində Elmi Seminarın üzvü.
• 2017-2019-cu illərdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya komissiyanın ekspert şurasının üzvü.
• 2019-cu ildən AMEA-nin “KATALİZ UZRƏ PROBLEM” şurasinin üzvü.
• 2019-cu ildən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiy Komissiyasının Dissertasiya Şurasının üzvü

1. Catalytic utilization of molecular alkanes. Catalysis in application. Cambridge. UK. 2003, р.302
2. Регулирование распределения продуктов каталитической ароматизации С₂₊ углеводородов. Нефтехимия. 2007. т.47. №3. с.181.
3. Особенности образовaния и перераспределения С-С связей при превращениях углеводородов на модифицированных цеолитах. Нефтехимия. 2008. №3. с.163
4. Сопряженная конверсия метанола и н бутана на цинк-циркониевых катализаторах. Прикладная химия. 2013г., т. 86, вып. 5, с.786
5. The effect of hydrogen on the conversion of a mixture of C₇H₁₆:C₄H₁₀ on the Mor/WO₄^2-ZrO₂ catalytic system. III Scientific-Technological Symposium Catalytic Hydroprocessing in oil refining. Lyon/ France. 16 April 2018. P. 212-213.
6. Превращение н-гептана, н-бутана и их смеси на каталитических системах Al₂O₃/Wo_42-۰zrO₂ и HMOR/WO₄^2-۰ZrO₂. Журнал прикладной химии. 2018. Т.91. Вып.1. стр. 838-845.
7. Kinetics and mechanism of isomeric-syncretization conversion of straightrun gasolines on composite zeolite systems of Me-zeolite - So₄^2-/ZrO₂. Processes of petrochemistry and oil refining. Vol.20, No.1, 2019, pp. 33–40.
8. Превращение прямогонного бензина в С₅-С₆ алканы на композиционных катализаторах Co(Ni) HZSM-5/SO₄^2-/ZrO₂. Журнал прикладной химии. 2019. Т.92. Вып. 2. стр. 197-203.