SWOT analizi

SWOT analizi— şəxs və ya təşkilat üçün biznes rəqabəti və ya layihənin planlaşdırılması ilə bağlı Güclü (ing. Strengths), Zəif (ing. Weaknesses) tərəfləri, İmkanları (ing. Opportunities) və Təhdidləri (ing. Threats) müəyyən etməyə kömək etmək üçün istifadə edilən strateji planlaşdırma və strateji idarəetmə texnikası.^[1] SWOT analizi ilk dəfə Albert Humphrey tərəfindən 1960–1970-ci illərdə Stanford Universitetində aparılan bir araşdırma layihəsini idarə edərkən istifadə edib. Hazırda bir çox şirkətlər güclü və zəif yönləri anlamaq, eyni zamanda ətrafda olan fürsət və təhlükələrin fərqinə varmaq üçün SWOT analizindən istifadə edirlər.^[2]

Güclü tərəfləri müəyyən etmək üçün aşağıdakı sualları cavablamaq lazımdır^[3]:

• Rəqiblərər nəzərən hansı üstünlüklər mövcuddur?
• Xərclərin keçən ilə nəzərən azalıbmı?

Zəif tərəfləri müəyyən etmək üçün aşağıdakı sualları cavablamaq lazımdır:

• Uğursuz olunan layihələr və uğusuzluğa aparan səbəblər nələrdir?

• Qurum hansı fəaliyyət istiqamətlərində çatışmazlıqlar yaşayır?

• Qurumun hansı resurslarında məhrumiyyət mövcuddur?

• Qurum daxilində hansı zəif tərəflərin mövcud olunduğu bilinir?

Üstünlükləri müəyyən etmək üçün aşağıdakı sualları cavablamaq lazımdır:

• Qurum üçün hansı fürsətlər, imkanlar mövcuddur?

• Qurum hansı müsbət tendensiyalardan faydalana bilər?

• Qurum güclü tərəflərini fürsətlərə hansı formada çevirə bilər?

Yəni sizin istədiyiniz işi görsəniz bundan alacağınız zərər. Elə etməlisiniz ki bu işdən zərər görməyəsiz. Təhlükələri müəyyən etmək üçün aşağıdakı sualları cavablamaq lazımdır:

• Qurumun fəaliyyətinə hansı faktorlar mənfi təsir göstərə bilər?

• Qurumun mövcud olduğu sektorda, ölkədə rəqabətin səviyyəsi nə formadadır?

• Qurumun hansı təhlükələri onun fəaliyyətini zəiflədə bilər?

SWOT təhlili qısaltmanın dörd elementinə diqqət yetirir və şirkətlərə strategiya, fəaliyyət və ya təşəbbüsə təsir edən qüvvələri müəyyən etməyə imkan verir. Bu müsbət və mənfi elementləri bilmək şirkətlərə planın hansı hissələrinin tanınması lazım olduğunu daha effektiv şəkildə çatdırmağa kömək edə bilər.

SWOT təhlili tərtib edərkən, insanlar müqayisə üçün hər bir təsir edən elementi yan-yana sadalamaq üçün dörd sütuna bölünmüş cədvəl yaradırlar. Güclü və zəif tərəflər adətən sadalanan imkanlar və təhdidlərlə bir-birinə uyğun gəlmir, baxmayaraq ki, onlar bir-birinə bağlıdır, çünki onlar bir-birinə bağlıdır.

Güclü tərəflər (S) və zəif tərəflər (W) sizin üçün hazır olan resurslar və təcrübə olan daxili amillərə aiddir.

Bunlar ümumi hesab edilən bəzi daxili amillərdir:

• Maliyyə resursları (maliyyələşdirmə, gəlir mənbələri və investisiya imkanları)
• Fiziki resurslar (yer, qurğular və avadanlıqlar)
• İnsan resursları (işçilər, könüllülər və hədəf auditoriya)
• Təbii ehtiyatlara, ticarət nişanlarına, patentlərə və müəllif hüquqlarına çıxış
• Cari proseslər (işçi proqramları, şöbə iyerarxiyaları və proqram sistemləri — CRM Proqramı və Mühasibat Proqramı kimi)

Xarici qüvvələr hər bir şirkətə, təşkilata və fərdə təsir edir. Bu amillərin birbaşa və ya dolayısı ilə bir fürsət (O) və ya təhlükə (T) ilə əlaqəli olmasından asılı olmayaraq, hər birini qeyd etmək və sənədləşdirmək vacibdir.

Xarici amillər adətən sizin və ya şirkətinizin nəzarət etmədikləridir, məsələn, aşağıdakılar:

• Bazar tendensiyaları (yeni məhsullar, texnoloji irəliləyişlər və tamaşaçı ehtiyaclarının dəyişməsi)
• İqtisadi meyllər (yerli, milli və beynəlxalq maliyyə meylləri)
• Maliyyələşdirmə (ianələr, qanunverici orqanlar və digər mənbələr)
• Demoqrafik
• Təchizatçılar və tərəfdaşlarla münasibətlər
• Siyasi, ekoloji və iqtisadi tənzimləmələr^[4]