Salvia rosmarinus

*Salvia rosmarinus*
Salvia rosmarinus
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Lamidlər Dəstə: Dalamazçiçəklilər Fəsilə: Dalamazkimilər Yarımfəsilə: Pişiknanəsikimilər Triba: Nanəkimilər Cins: Adaçayı Növ: Salvia rosmarinus
Beynəlxalq elmi adı
	Salvia rosmarinus Spenn., 1835;
NCBI	39367
EOL	50435238

Salvia rosmarinus (lat. Salvia rosmarinus) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin adaçayı cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Təbii halda Aralıq dəniz sahili ölkələrində yayılmışdır.

Botaniki təsviri

1,5–2 m hündürlüyündə, həmişəyaşıl, sıx budaqlı koldur. Çохillik zoğları tünd boz, birillik zoğları isə açıq boz rəngdə, tükcüklü, qabığı soyulandır. Yarpaqlarının uzunluğu 1,5–3,5 sm və eni 0,2–0,4 sm olub, xətvari, üzbəüz düzülüşlü, oturaq, səthi dərili, kənarları isə aşağı əyilmiş, sadə quruluşludur. Alt tərəfdən sıx tükcüklərlə örtülü, bozumtul, üstdən isə parlaq, tünd-yaşıl rəngli və ətirlidir. Çiçəkləri ağ, tünd və ya açıq bənövşəyi rəngdə olub, xırda, sıx süpürgəvari çiçək qrupuna toplanmışdır. Çiçəkləməsi erkən yaşda müşahidə edilir, bütün il boyu çiçəkləyir və kolu tam örtür. Kök sistemi güclü inkişaf etmişdir. Tоxumları qonur rəngli və xırdadır. Tоxum, qələm və kolun bölünməsi ilə çoхaldılır.

Ekologiyası

İşıqsevən, quraqlığa, şoranlığa davamlı, torpağa az tələbkar bitkidir. Cavan bitkilər bəzən −70C temperatur şaxtada məhv olur. Çох nəmişliyi sevmir. Kolları budamaqla forma verdikdə uzun müddət həmin formanı saxlayır.

Azərbaycanda yayılması

Abşeron, Gəncə, Qəbələ və Lənkəranda mədəni şəraitdə becərilir.

İstifadəsi

Efir yağları ilə zəngindir, ətriyyatda, bəzən çörək və qənnadı istehsalında istifadə edilir. Bitkidən, həmçinin yamacların bərkidilməsi və yaşıllaşdırılması üçün də istifadə edilir. Abşeronda park və bağlarda alçaqboylu bordyur kimi geniş tətbiq edilir.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

Rosmarinus officinalis L.

Heterotipik sinonimləri

Rosmarinus angustifolius Mill.
Rosmarinus communis Noronha
Rosmarinus flexuosus Jord. & Fourr.
Rosmarinus latifolius Mill.
Rosmarinus × lavandulaceus var. trogloditarum (Maire & Weiller) Rosua
Rosmarinus laxiflorus de Noé
Rosmarinus laxiflorus var. reptans Debeaux
Rosmarinus ligusticus Gand.
Rosmarinus officinalis var. angustifolius (Mill.) DC.
Rosmarinus officinalis var. angustissimus Foucaud & E.Mandon
Rosmarinus officinalis var. argentatus Alef.
Rosmarinus officinalis var. auratus Alef.
Rosmarinus officinalis var. flexuosus (Jord. & Fourr.) St.-Lag.
Rosmarinus officinalis var. latifolius (Mill.) DC.
Rosmarinus officinalis proles latifolius (Mill.) Rouy
Rosmarinus officinalis var. latifolius (Mill.) P.Fourn.
Rosmarinus officinalis f. laxiflorus (de Noé) Batt.
Rosmarinus officinalis subsp. laxiflorus (de Noé) Nyman
Rosmarinus officinalis var. laxiflorus (de Noé) Murb.
Rosmarinus officinalis subvar. macrocalyx Font Quer ex O.Bolòs & Vigo
Rosmarinus officinalis var. nutans Cout.
Rosmarinus officinalis subsp. palaui (O.Bolòs & Molin.) Malag.
Rosmarinus officinalis var. palaui O.Bolòs & Molin.
Rosmarinus officinalis var. prostratus Pasq.
Rosmarinus officinalis var. prostratus Mazziari
Rosmarinus officinalis var. rigidus (Jord. & Fourr.) St.-Lag.
Rosmarinus officinalis var. serotinus (Loscos) Loscos
Rosmarinus officinalis var. trogloditarum Maire & Weiller
Rosmarinus officinalis subsp. valentinus P.P.Ferrer, A.Guillén & Gómez Nav.
Rosmarinus officinalis var. vulgaris Alef.
Rosmarinus palaui (O.Bolòs & Molin.) Rivas Mart. & M.J.Costa
Rosmarinus prostratus H.J.Veitch
Rosmarinus rigidus Jord. & Fourr.
Rosmarinus serotinus Loscos
Rosmarinus tenuifolius Jord. & Fourr.
Salvia fasciculata Fernald
Salvia rosmarinus subsp. palaui (O.Bolòs & Molin.) P.P.Ferrer, E.Laguna, R.Roselló, Gómez Nav. & Peris
Salvia rosmarinus subsp. valentina (P.P.Ferrer, A.Guillén & Gómez Nav.) P.P.Ferrer, A.Guillén & Gómez Nav.