Samuil (Bolqarıstan çarı)
Samuil — Kometopuli sülaləsindən ilk bolqar imperatoru. 977-997ci illər arasında Çar Romanın sərkərdəsi və sağ qolu olmuşdur.Bolqarıstanın müstəqilliyini Bizansa qarşı qorumağa çalışmışdır.[1]
| Samuil | |
|---|---|
| bolq. Самуил | |
 Samuilin büstü | |
 | |
| 997 – 1014 | |
| Əvvəlki | Roman |
| Sonrakı | Qavril Radomir |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 958 |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat səbəbi | ürək tutması |
| Fəaliyyəti | suveren[d] |
| Atası | Komita Nikola |
| Anası | Ripsima |
| Həyat yoldaşları | Kosara, Aqata |
| Uşaqları |
Qavril Radomir Teodora Kosara Miroslava Katun Anastasiya |
| Dini | Xristian |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hakimiyyətdən öncə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Samuil qraf Komita Nikolanın 4 oğlundan ən kiçiyi olaraq dünyaya gəlmişdi. II Borisin Bizans tərəfindən əsir alındığı dövrdə Kometopuli qardaşları dövləti onun adı ilə idarə edirdilər. 970-ci ildə atalarının ölümündən sonra üsyan edən qardaşlar [2] 1 il sonra artıq əsl hakimiyyətə sahib idilər. Samuelin payına isə ölkənin şimal-qərbi olan Vidin bölgəsi düşmüşdü. O ölkənin qədim paytaxtı Preslavı da azad edə bilmişdi.[3]
Bizansla müharibə
[redaktə | mənbəni redaktə et]976-cı ildə Bizansla müharibəyə başlayan qardaşlar torpaqların bir çox hissəsini azad etməyi bacardılar. Bizans sərkərdəsi Krıma çəkilməyə məcbur oldu. Eyni zamanda şimala hücum edən qardaşlar Bizans hakimiyyətinə tabe olan və müstəqillik əleyhdarı bütün feodalları edam etdilər, Dunayın şimalına doğru dayanmadar irəlilədilər.[4] Bu vaxtı artıq Samuilin iki böyük qardaşı David Kometopuli və Moisey Kometopuli ölmüşdü. Ən böyük qardaş Aaron Kometopuli isə Bizansla danışıqlara gedib hökmdar kimi tanınmaq istəyirdi. Bu planı öyrənən Samuil Aaronun bütün ailəsini edam etdirdi. Edamdan qurtulan tək şəxs İvan Vladislav oldu, bu da Qavril Radomirin sayəsində idi.[5]
Hakimiyyətin bərpası
[redaktə | mənbəni redaktə et]977-ci ildə istəyinə çatan Samuil Romanı Vidinə gətirdi və orada hakimiyyətini elan etdi. Romanın hakimiyyəti boyu onun sağ qolu olaraq fəaliyyət göstərdi. Həmin il Samuil böyük işğala başladı, Frakiya, Pelopennes və Yunanıstanın digər bölgələri tamamilə onun hakimiyyətinə altına keçdi. 17 avqust 986-cı ildə II Basilin orduları ağır məğlubiyyətə uğradıldı. Trayan qapıları keçidi döyüşü II Basil üçün faciəvi idi, çox kiçik bir dəstə ilə Konstantinopola qayıtmış, şəxsi xəzinəsi Bulqarların əlinə keçmişdi.[6] 996-cı ildə ağır məğlubiyyətə uğrayan bolqarlar Çar Romanın həbsinə mane ola bilmədi. Romanın sonrakı il ölümü Samulin taxta çıxmasına səbəb verdi.
Hakimiyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]997-ci ildə imperator elan olunan Samuil Bizans tərəfindən tanınmadı. Çar, əvəzində Papa V Qriqori tərəfindən təsdiq olundu.[7] 998-ci ildə Serbiyanı, Xorvatiyanı ələ keçirdi. Samuilin qızı Teodora Kosara Serbiya knyazı Yovan Vladimirlə evləndirildi. Digər qızı Miroslava isə keçmiş Bizans hakimi Aşotla evləndirildi. Qavril Radomir isə Macar knyazı Gezanın qızı ilə evləndirildi.
Bizansla yeni müharibələr
[redaktə | mənbəni redaktə et]1001-ci ildə Bizansın yeni işğalı, 1003-cü ildə Macarıstan kralı I Stefanın hücumu Samuili çətin vəziyyətdə qoydu. İki cəbhədə döyüşməli olan Samuil ağır məğlubiyyətlər aldı. 1014-cü ildə II Basili dayandıra bilsə də, həmin ilin yayında ağır məğlubiyyət yaşadı, 14000 əsgər əsir oldu. İmperator əsgərlərin yarısının bir gözünü kor etdi. Bu səhnəni görən çar Samuil ürəktutmasından tezliklə vəfat etdi. Samuilin vəfatı Bolqarıstanın işğalını sürətləndirdi.
Ailəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Samuil iki dəfə Kosara və Aqata adlı qadınlarla evlənmişdi. Övladları:
- Qavril Radomir - Macar şahzadəsi İliona ilə, daha sonra da Larissalı İrina ilə evlənmişdi.
- Teodora Kosara - Serbiya knyazı Yovan Vladimirlə evlənmişdi.
- Miroslava - Diraxion knyazı Aşotla evlənmişdi.
- Katun Anastasiya - Nitra hersoqu Vazulla evlənmişdi.
- Aqata
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ http://books.google.bg/books?id=nYbnr5XVbzUC&pg=PA522&lpg=PA522&dq=samuel+of+bulgaria&source=bl&ots=EAJta0J6a1&sig=Cf0ZDanHi8QKckuns7ZYQ1Wyvqo&hl=bg&redir_esc=y# Arxivləşdirilib 2016-03-10 at the Wayback Machine A History of the Byzantine state and society, Warren Treadgold, Stanford University Press, 1997, ISBN 0-8047-2630-2, s. 871.
- ↑ Adontz. "Samuel l'Armenien", 358.
- ↑ Petrov, P (1962). "Rebellion of Peter and Boyan in 976 and struggle of the Cometopuli with Byzantium (Vosstanie Petra i Boyana v 976 i borba Komitopulov s Vizantiei, Восстание Петра и Бояна в 976 г. и борьба Комитопулов с Византией)". Byzantinobulgarica (in Russian) (1): 130–132.
- ↑ Levchenko, М. V (1951). Precious sources on the Russo-Byzantine relations in the 9th century (Tsenniy istochnih po vaprosu pussko-vizantiyskih otnosheniy v X veke, Ценный источних по вопросу русско-византийских отношений в X веке (in Russian). pp. 66–68.
- ↑ Petrov, P (1959). "Formation and consolidation of the Western Bulgarian state (Obrazuvane i ukrepvane na Zapadnata Balgarska darzhava, Образуване и укрепване на Западната Българска държава)". Гсуифф (in Bulgarian) 53 (2): 169–170.
- ↑ Gilferding, А (1868). Letters from the history of Serbians and Bulgarians (Pisma ob istorii serbov i bolgar, Письма об истории сербов и болгар) (in Russian). Москва. p. 209. OCLC 79291155.
- ↑ Duichev, Iv. (1942). "Correspondence of Pope Innocent III with the Bulgarians (Prepiska na papa Inokentii III s balgarite, Преписка на папа Инокентий III с българите.)". Гсуифф (in Bulgarian) (38): 22–23.