Sarı Qafqaz arısı
Sarı Qafqaz arısı (lat. Apis mellifera remipes) — bal arısının bir yarımnövü.
| Sarı Qafqaz arısı | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstəüstü: Dəstə: Ranqsız: Yarımdəstə: Fəsiləüstü: Klad: Fəsilə: Yarımfəsilə: Klad: Triba: Cins: Növ: Yarımnöv: Sarı Qafqaz arısı |
||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| Apis mellifera remipes | ||||||
| ||||||
Bu arı qrupuna Gürcüstan, Ermənistan və Azərbaycanın sarı arıları daxildir. Üç populyasiyaya bölünür: erməni sarısı (Ermənistanın dərə və dağətəyi rayonları), “Dərəsarısı” (Gürcüstanın və Azərbaycanın aran rayonları) və “Şimali Qafqaz” (Kuban) “Enli ayaqlılar” (Rusiyanın Krasnodar, Stavropol diyarlarının və Rostov vilayətinin çöl bölgələri).
K. A. Qorbaçovun, Skorikovun fikrincə, bu arılar Boz Qafqaz arılarının “Sarı fars arısı” (Apis meda) ilə qarışığından əmələ gəlib.
Xüsusiyyətləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bu arıların xortumu Boz Qafqaz arılarından (6,5-6,9 mm) bir qədər qısadır, lakin [[|Çəmənlik üçyarpaq yoncası|yoncada]] da yaxşı işləyir.
Bir günlük arının çəkisi 90 mq, sonsuz ana arının çəkisi 180 mq, məhsuldar ana arının çəkisi 200 mq-dır.
Sarı Qafqaz cinsinin uterusunun məhsuldarlığı gündə 1100-1700 yumurtaya çatır. Analar əsasən pətəyin aşağı hissəsinə bala qoyurlar.
Sarı Qafqaz arılarının fərqləndirici xüsusiyyəti, arıların çoxlu ana üsküyü qoyduğu halda, beçə verməyə loyal olmasıdır. Onlar 10-a qədər sürü buraxa və 100-ə qədər ana arı qoya bilərlər. Tez-tez ananın səssiz dəyişməsi müşahidə edilir. Bəzi arıçıların fikrincə, bir sürüdə bir neçə ana arı ola bilər, sürü pətəyə daxil olduqdan sonra arılar yalnız ən yaxşı ana arıları saxlayaraq, digərlərini öldürürlər. Hətta kiçik sürülər də böyük canlılığa malikdir. Sarı Qafqaz arıları yalnız mülayim, isti iqlim və qısa uçuşsuz qış dövrü şərtlərinə uyğunlaşdırılmışdır, çox qışa davamlı deyillər. Təbii yaşayış şəraitində, +6 +8 C-də tez-tez qışda uçuşlar edirlər, buna görə də daha şimal ərazilərdə çox zəif qışlayırlar. Qışda bal istehlakı az olur. Onlar payız toksikozuna, nosematoza və Avropa çürüməsinə qarşı artan həssaslıqla fərqlənirlər. Sarı Qafqaz arıları erkən yazda aktiv şəkildə güc toplayır.
Bütün sarı Qafqaz arıları sülhsevərdir, yuvaları yoxlayanda çərçivələri tərk etmir, ana arı işini dayandırmır. Çərçivələr yüksək dərəcədə tozlanır, tünd bal möhürünə malikdir, bu da arıların boz dağ cinsinə xasdır. Arılar nadincdir və digər ailələrə hücum edə bilirlər. Yuva zəif qorunur.
Sarı Qafqaz arıları cənub şəraitində enerjili işləyir və çoxlu bal toplayır, çiçək tozu və propolisi yaxşı toplayır. Onlar aşağı mumluğu ilə fərqlənirlər. Sarı Qafqaz arıları bir pətəkdən digərinə yaxşı keçir, pis havada yaxşı işləyir. Sarı Qafqaz arıları isti iqlimə yaxşı dözür, daşımalara qənaətbəxş şəkildə olur. Ana arının yumurta qoyma qabiliyyəti nisbətən zəif, Bozdağ Qafqaz arılarına nisbətən çoxdur.
Sarı Qafqaz arısının Azərbaycanda üç populyasiyası yayılmışdır: Azərbaycan, Lənkəran və Naxçıvan (Sarı İran arısı) populyasiyaları.
Bəzi bioloji və təsərrüfat faydalı xüsusiyyətlərinə görə onlar digər cinslərdən müsbət mənada fərqlənirlər. Bu cins yeni cinslərin birbaşa və bekkrossinq yolu ilə seçilməsi və yetişdirilməsi üçün qiymətlidir. Birinci nəsil yüksək bal yığımı, qışa davamlılığı, xəstəliklərə qarşı müqaviməti ilə xarakterizə olunur. Üçüncü nəsil, bir qayda olaraq, çox məhsuldar deyil. Təmizlik baxımından bu cins kiçik bir ərazidə ayrılır, digər ərazilərdə hibridlərə daha çox rast gəlinir.