Sergey Namyotkin

Sergey Semyonoviç Namyotkin (1876-1950) — görkəmli üzvi kimyaçı, SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki (1939), iki dəfə "Stalin" mükafatı laureatı (1943, 1949).

Sergey Namyotkin
Сергей Семенович Наметкин
S.S.Namyotkina həsr olunmuş poçt markası
Doğum tarixi	3 iyul 1876
Doğum yeri	Kazan, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	5 avqust 1950 (74 yaşında)
Vəfat yeri	Moskva, RSFSR
Dəfn yeri	Novodeviçye qəbiristanlığı
Vətəndaşlığı	Rusiya imperiyası→ SSRİ
Elm sahəsi	üzvi kimya
Elmi dərəcəsi	kimya elmləri doktoru (1916)
Elmi adları	professor (1932), akademik (1939)
İş yerləri	Moskva Universiteti, MAQK 2-ci MDU, SSRİ EA.
Alma-mater	Moskva Universiteti
Təhsili	Birinci Moskva Gimnaziyası[d][1], Moskva İmperator Universitetinin Fizika və Riyaziyyat fakültəsi[d]
Üzvlüyü	Rusiya Elmlər Akademiyası[1]
Mükafatları	1946 1946 1940
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1892-ci ildə İkinci Moskva proqimnaziyasını, 1896-ci ildə isə Birinci Moskva kişilər qimnaziyasını bitirmişdir. 1896-1902 illərdə Moskva Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsində təhsil almış və orada işləmişdir (1911 ilədək). Professor N.D.Zelinskinin tələbəsi olmuşdur. Eləcə də 1910-cu ildən Moskva Ali qadınlar kurslarında (MAQK) üzvi kimya kafedrasında müəllimlik edib. 1911-ci ildə Peterburq Universitetində magistr dissertasiyasını müdafiə edib və 1912-ci ildə MAQK-ın üzvi kimya kafedrasının professoru seçilib. 1916-cı ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib. Namyotkin fizika-riyaziyyat fakültəsinin dekanı olub (1914-1918 illərdə) .

İnqilabdan sonra S.S.Namyotkin MAQK-da, dəyişdirilərək 2-ci Moskva Dövlət Universiteti olmuş (1918 ildə), işini davam etmişdir. Burada,o, professor, üzvi kimya kafedrasının müdiri (1918-1930), il ərzində fizika- riyaziyyat fakültəsini dekanı (1918-1919), 1919-1924-cü illərdə isə rektor vəzifəsində çalışmışdır və universitetin normal iş fəaliyyətinin bərpası məsələlərini həll edirdi. 1921-ci ildə 2-ci MDU daxilində Moskvada ilk olaraq pedaqoji fakültə açılmlşdır. 2-ci MDU bir hissısinin MZKTİ (1932-ci ildə) qurulmasından sonra burada professor, üzvi kimya kafedrasının müdiri vəzifəsində işləmişdir (1938 ilədək).

1925-ci ildə Dövlət Tədqiqat Neft istitutu yaradılmlşdır. Namyotkin burada SSRİ-də neft və qazların, parafin və serezinlərin kimyəvi tərkibinin tədqiqatı ilə məşğul olan kimya və texnologiya şöbəsinə rəhbərlik edirdi. 1926-1934-cü illərdə institunun direktor müavini olmuşdur.

1927-ci ildə Namyotkin özünün təşkil etdiyi Moskva Dağ-mədən akademiyasının neft fakültəsinin üzvi-kimya və neft kimyası kafedrasına rəhbərlik etdi. Burada o, ilk dəfə neft kimyası kursunun tədrisinə başladı.

1934-cü ildə DTNİ yeni yaradılmlş SSRİ EA Yanıcı qazıntılar institunun bir hissəsi oldu. Burada S.S.Namyotkin ömrünün sonunadək rəhbərlik etdiyi neft kimyası laboratoriyasını təşkil edir (1939-1947-ci illərdə YQİ direktoru olub). İşləri Böyük Vətən müharibəsi illərində, institunun Kazanda evakuasiya vaxtında da davam edirdi. Laboratoriya yeni növ yanacaq-sürtkü materiallarını hazırlayırdı. Müharibə ilərində, o, SSRİ EA Başqır ekspedisiyasının neft bölməsinə rəhbərlik edirdi. İşimbay neftayırma zavodunun qurğusunda tətbiq edilən kükürdlü neftdən sürtkü yağlarının alınma üsulunu təskil etmişdir. 1947-ci ildə labotayoriya SSRİ EA Neft institutuna köçürülmüşdür. 1948-1950 ilədək Namyotkin SSRİ EA Neft institutunun direktoru idi.

S.S.Namyotkin Moskva Təbiətşünaslar cəmiyyətinin üzvü idi. 1932-ci ildə D.İ.Mendeleyev adına ümumittifaq kimya cəmiyyətinin rəhbəri oldu. "Ümumi kimya jurnalı" redaksiya kolleqiyasının üzvü idi.

Namyotkinin əsas elmi maraq dairəsi-neft kimyası-hələ tələbəlik illərində onun qafqaz neftinin öyrənilməsinə həsr olunan diplom işidir (1920 il). 1910-1920-ci illərdə efir yağlarının tərkibinə daxil olan terpenləri tədqiq edir. Kamfen reaksiyalarının öyrənilməsi yeni struktur qruplaşdırılması açılışına gətirib çıxarır və "Namyotkinin qruplaşdırılması" adlanır (1925 il). 1910-1920-ci illərin əvvəlinədək üzvü kimyanın ümumi teoretik problemləri ilə məşğul olur, ancaq 20-ci illərin ortalarından onu neft kimyası ilə əlaqəli elmi və praktiki suallar maraqlandırır. O, neftin və qazın tərkibi və xüsusiyyətinin tədqiqi ilə, parafinin spirtlərə və aldehidlərə turşulanması və neft-kimya sintezi problemlərinin həlli ilə məşğul olur. O, eləcədə inkişafı artılan və qoxucu maddələrin sintezi sahəsində işlər aparırdı.

-"Azot turşusunun həddli karbonhidrogenlərə təsiri" işinə görə A.M.Butlerov adına kiçik mükafat laureatı (1910 il)

-Elm və texnika sahəsində uzun illər apardığı işə görə birinci dərəcəli Stalin mükafatı (1943 il)

-Qoxucu maddələrin sintezinin yeni üsulunun işlənməsi və istehsala buraxılmasına görə ikinci dərəcəli Stalin mükafatı (1949 il)

-Lenin ordeni ( 2 iyul 1946 il)

-Üç "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (1940, 1944, 1945 il)

-"1941-1945-ci illərdə Böyük Vətən müharibəsində şərəfli əməyə görə" medalı (1946 il)

-RSFSR Əməkdar elm və texnika xadimi (1947 il)

O, Lidiya Nikolayevna Lyapunova (Namyotkina) ilə evli idi. Bu evlilikdən iki uşağı doğulnuşdur. 1924-cü ildə L.N.Namyotkina vəfat edir. 1927-ci ildə, o, Yelena Vasilyevna Lyapunova ilə evlənir.Birinci evlilikdən olan oğlu-Nikolay Sergeyeviç Namyotkin (1916-1984) atası kimi, özünə kimyaçı sənətini seçmişdir. Ögey oğlu-Aleksey Andreyeviç Lyapunov (1911- 1973)-tanınmış riyaziyyatçı və kibernetikanın qurucularından biridir.

S.S.Namyotkin 5 avqust 1950-ci ildə vəfat edib. Onun adını Moskvada (1965) və Kazanda küçələr daşıyır. 1995-ci ildən İ.M.Qubkin adına Rusiya Dövlət neft və qaz universitetində S.S.Namyotkin adına stipendiya mövcuddur. A.B.Topçiyev adına REA Neft-kimya sintezi institutunda akademik S.S.Namyotkin adına memorial kabinet mövcuddur.

• Т. В. Богатова. Академик Наметкин.
• А. Е. Арбузов об учениках Н. Д. Зелинского.
• Мемориальный кабинет С. С. Намёткина.

1. ↑ ^{1 2 3 4} Сытин А. К. Дмитрий Иванович Литвинов: материалы к биографии, Dimitri Ivanovich Litvinov: Materials for a Biography (rus.). // Историко-биологические исследования 2014. Т. 6, вып. 3. С. 11–34. ISSN 2076-8176; 2500-1221