Sfera

Sfera və ya kürə — Fəzanın verilmiş nöqtəsindən (sferanın mərkəzi) müsbət r məsafədə olan nöqtələr çoxluğuna deyilir.

Sfera həmçinin yarımçevrənin öz diametri ətrafında fırlanmasından alınan fiqurdur. Üçölçülü Evklid fəzasında verilmiş nöqtədən verilmiş müsbət məsafədə olan nöqtələr çoxluğu. Verilmiş nöqtə sferanın mərkəzi adlanır. Əgər nöqtəsi sfera mərkəzi, onun ixtiyari nöqtəsidirsə, parçası və ya onun uzunluğu sfera radiusu adlanır.

Sfera iki ixtiyari nöqtəsini birləşdirən parçaya (yaxud onun uzunluğuna) sfera vətəri deyilir. Sfera mərkəzindən keçən vətərə onun diametri deyilir.

Sferanın sahəsi (S) aşağıdakı düsturlarla hesablanır:

• ${\displaystyle S=4\pi r^{2}}$

  ${\displaystyle S=\pi d^{2}}$,

burada r sferanın radiusu, d isə diametridir.

İkiölçülü sfera (üçölçülü fəzada)[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sferanın tənliyi

${\displaystyle (x-x_{0})^{2}+(y-y_{0})^{2}+(z-z_{0})^{2}=R^{2}}$

burada ${\displaystyle (x_{0},y_{0},z_{0})}$ — sferanın mərkəzinin koordinatı, ${\displaystyle R}$ — onun radiusudur.

Mərkəzi ${\displaystyle (x_{0},y_{0},z_{0})}$ nöqtəsində olan sferanın parametrik tənliyi aşağıdakı kimidir:

${\displaystyle {\begin{cases}x=x_{0}+R\cdot \sin \theta \cdot \cos \phi ,\\y=y_{0}+R\cdot \sin \theta \cdot \sin \phi ,\\z=z_{0}+R\cdot \cos \theta ,\\\end{cases}}}$

burada

${\displaystyle \phi \in [0,2\pi )}$, ${\displaystyle \theta \in [0,\pi ].}$

Sferanın ortoqonal proyeksiyası dairə, ixtiyari paralel proyeksiyası isə ellipsdir.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

1. M.Mərdanov, S.Mirzəyev, Ş. Sadıqov Məktəblinin riyaziyyatdan izahlı lüğəti. Bakı 2016, "Radius nəşriyyatı", 296 səh.

2. "Azərbaycan Sovet Ensklopediyası" I-X cild, Bakı 1976-1987.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası
• Azərbaycan Milli Ensiklopediyası