Sirkanvari həlməl

Sirkanvari həlməl (lat. Zygophyllum atriplicoides) — bitkilər aləminin həlməlçiçəklilər dəstəsinin həlməlkimilər fəsiləsinin həlməl cinsinə aid bitki növü.

Sirkanvari həlməl
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Həlməlçiçəklilər Fəsilə: Həlməlkimilər Yarımfəsilə: Zygophylloideae Cins: Həlməl Növ: Sirkanvari həlməl
Beynəlxalq elmi adı
Zygophyllum atriplicoides
Şəklin VikiAnbarda axtarışı NCBI   221922

Azərbaycan, Оrta Аsiya (Tyan-Şan, Pamir-Alay Kopetdağ), İran və Ermənistanda təbii arealları vardır.

Naxçıvan düzənliyində, aşağı dağ qurşağından orta dağ qurşağına qədər olan sahələrdə yayılmışdır.

Аzərbaycanın nadir, relikt bitki növüdür. VU A2c+3c.

Naxçıvan MR-nın quru daşlı olan ərazilərində rast gəlinir.

Azərbaycanda arealı geniş deyildir.

Təbiətdə 80-100 sm hündürlüyündə dağınıq budaqlı, qabığı ağımtıl-boz rəngdə olan kolcuqdur. İkievli bitkidir. Yarpaqları cüt lələkvarı, tərs yumurtavarı və ya uzunsov, qaidəyə doğru daralır. Çiçəkləri ikicinsli, bəzən də bircinslidir. İkili çiçəkyanlığının yarpaqları sərbəst, kasayarpaqları isə bünövrədən bitişikdir və meyvələrin üzərində qalır.

Çiçəkləri sarıdır. Ləçəkləri kasayarpağından 1,5 dəfə uzundur. Erkəkcik saplağının bünövrəsində dilcikşəkilli çıxıntılar olur. Çiçək tacı çox vaxt ağ və ya sarı, bəzən mavi, qırmızı və ya bənövşəyi rəngdə olur. Qutucuğu dəyirmi, qanadvarı çıxıntılı, hər yuvada 1-2 toxumu vardır. Toxumu kiçik, dəyirmi, qonur rənglidir, aprel-may aylarında çiçək açır, iyun ayında meyvəsi yetişir.

Təbiətdə əsasən generativ yolla çoxalır.

Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir.

Mədəni şəraitdə Nəbatat bağlarında becərilir.

Azərbaycanın "Qırmızı Kitab"ına daxil edilmişdir.

Bitkinin yayıldığı bölgələrdə yasaqlıqların təşkil edilməsi vacibdir.

• Halimiphyllum atriplicoides (Fisch. & C.A.Mey.) Boriss.

• Zygophyllum atriplicoides subsp. atriplicoides
• Zygophyllum atriplicoides subsp. eurypterum (Boiss. & Buhse) Popov
• Zygophyllum atriplicoides var. megacarpum (Boriss.) Akhiani