Solipsizm

Solipsizm — Solipsizm subyektiv idealist təlimdir. Təlimə görə ancaq insan və onun şüuru mövcuddur, obyektiv aləm isə, o cümlədən insanlar yalnız fərdin şüurunda mövcuddurlar.

"Solipsizm – tək bircə mən varam, məndən qeyrisi yoxdur, hər bir şey məndə təmərküzləşib, məndə təcəlli tapıb, bütün yaxın və uzaq aləm, səslər, qoxular, bir sözlə, canlı və cansız hər nə varsa, bütün komponentləri ilə yalnız mənim ağlımın məhsuludur, görmə və qavrama bucağımdır" olmaqla, ümumi axından bütün kənarlanmalar tam bir fiasko gerçəkliyinə gətirilir. Yəni diskurs yalnız subyektiv məfkurə qoluna, monad ideolojisi tezisinə köklənir və işin məğzini açmaqdan daha çox oxucuda dünyanın solipsist çevrəsindən anlamına qarşı ikrah oyatmağa xidmət edir.^[1]

Dekartın "Düşünürəmsə, deməli, varam" sillogizmi və Berklinin "Qavrayıramsa, demək, vardır" məşhur deyimi üzərində qurulmuş solipsizm nəzəriyyəsi subyektiv idealizm adı altında tanınır. Soliptik doktrinaya müəyyən qədər yaxın obyektiv idealizm isə heç də "bir fərdin əqli uydurması" şəklində çözələnə bilməz. Obyektiv dünyagörüşü platforması üzərində qərarlaşan cinah ontogenik paylanış mexanizminə əsaslanır və çözümdə hər fərdin öz kanalı, trayektoriyası, həyat səhnəsi həqiqətləri ilə, hüdud və həndəvəri, prinsip və fərdi yaşayış vərdişləri əsas götürülür. Yəni bir tək mən yox, hamı vardır. Sadəcə hərə özü üçün. "Bir tək mən – öz cığırımda" mənim üçün təklik, kənar müşahidəçi üçün isə fərdlər yığnağının bir üzvüdür. Kənardakı birisi müşahidəçi effektini, kənardan baxışı gerçəkləşdirən obyektiv qismindədir.

• Fəlsəfə
• Realizm
• İdealizm
• Materializm