Spidometr

Spidometr (ing. speed — sürət+yun. μέτρον — ölçü) — nəqliyyat vasitəsinin hərəkətinin ani sürətini təyin edən ölçü cihazı.

Sürətölçən 1888-ci ildən əvvəl Josip Belušić tərəfindən icad edilmişdir.^[1] 1888-ci ildə Vyanada ixtirasını patentləşdirmiş və 1889-cu ildə Parisdəki Exposition Universelle-də təqdim etmişdir.^[1][2][3] İlk dəfə cihaz 1923-cü ildə "Oldsmobile" avtomobillərinə əlavə olundu. Bu günə qədər spidometrlər əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalmamışdır.

• Xronometrik — odometr və saat mexanizminin kombinasiyasıdır.
• Mərkəzəqaçma qüvvəsi ilə işləyən — yayla saxlanan tənzimçi şpindellə birlikdə fırlanır və tərəflərə mərkəzə qaçma qüvvəsi təsir göstərir, yerdəyişmə məsafəsi sürət ilə mütənasibdir.
• Vibrasiyalı — sürətli dönmə qabiliyyəti olan maşınlarda istifadə olunur.
• İnduksion — ötürücü şpindellə birlikdə daimi fırlanan maqnit sistemidir. Maqnit sahəsində yerləşdirilmiş mis və ya alüminiumdan disk burulmuş formalı cərəyanlar yaradır. Beləliklə, disk dairəvi hərəkətə girir, amma onun fırlanması məhdudlaşdırıcı yayla yavaşıyır. Diskə, sürəti göstərən ox birləşdirilmişdir.
• Elektromaqnit — sürət şpindelə qoşulmuş taxogeneratorda istehsal edilən EHQ üzrə təyin edilir.
• Elektron — optik, maqnit və ya mexaniki tənzimçi şpindelin hər dövriyyəsi üçün cərəyan impulsu istehsal edir. İmpulslar elektron sxemlə emal edilir və sürət indikatoruna verilir.
• Peyk yerləşmə sistemi üzrə — sürət, elektron yolla daha dəqiq peyk yerləşdirməsinin GPS sistemi üzrə məsafəni nə qədər vaxta keçirilməsinə uyğun olaraq təyin edilir.

Bir çox ölkədə sürətölçən göstəricilərində qanunla müəyyən edilmiş səhv, nəticədə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Avropa İqtisadi Komissiyası (UNECE) 39 saylı tərəfindən tənzimlənir, bu vasitə tipinin təsdiq edilməsinin sürətölçənlərlə əlaqəli cəhətlərini əhatə edir. UNECE qaydalarının əsas məqsədi, bir nəqliyyat vasitəsi modelinin satıldığı hər bir ölkədə fərqli təsdiqləmə prosesindən keçməsini tələb etmək əvəzinə vahid tip təsdiq standartları ilə razılaşaraq motorlu nəqliyyat vasitələrinin ticarətini asanlaşdırmaqdır.

Avropa Birliyinə üzv dövlətlər də oxşar AB standartlarına cavab verən nəqliyyat vasitələrinə tip təsdiqini verməlidir. Sürətölçənləri əhatə edənlər, UNECE tənzimləməsinə bənzəyir:

Göstərilən sürət heç vaxt həqiqi sürətdən az olmamalıdır, yəni səhv bir sürət oxuyucusu olduğu üçün səhvən sürətləndirmək mümkün olmamalıdır. Göstərilən sürət, müəyyən sürətlərdə həqiqi sürətin yüzdə 110-dan çox olmamaqla yanaşı 4 km / saat olmalıdır. Məsələn, 80 km / s-də göstərilən sürət 92 km / s-dən çox olmamalıdır. Standartlar həm dəqiqlik limitlərini, həm də təsdiqləmə prosesi zamanı ölçülməsinin bir çox detallarını müəyyənləşdirir. Məsələn, test ölçmələri (əksər nəqliyyat vasitələri üçün) 40, 80 və 120 km / saat və müəyyən bir ətraf temperaturu və yol səthində aparılmalıdır. Fərqli standartlar arasında kiçik fərqlər var, məsələn, avtomobilin həqiqi sürətini ölçən cihazın minimum dəqiqliyində.

UNECE tənzimləməsi, aşağıdakı tip təsdiqləmədən sonra kütləvi istehsal olunan nəqliyyat vasitələri üçün tələbləri yumşaldır. İstehsal Yoxlamalarında Uyğunluqda göstərilən sürətin yuxarı həddi minik avtomobilləri, avtobuslar, yük maşınları və bənzər nəqliyyat vasitələri üçün yüzdə 110 artı 6 km / saata, iki və ya üç təkərli nəqliyyat vasitələri üçün yüzdə 110 artı 8 km / saata artırılır. 50 km / saat-dan yuxarı maksimum sürət (və ya istilik mühərriki ilə işləyən bir silindr tutumu, 50 sm³-dən çox). İki və üç təkərli nəqliyyat vasitələri ilə əlaqəli olan 2000/7 / EC saylı Avropa Birliyi Direktivi, istehsalda bənzər bir qədər rahat məhdudiyyətlər təmin edir.

Vikianbarda Spidometr ilə əlaqəli mediafayllar var.