Taman (liman)

Taman — Taman yarımadasında, Krasnodar diyarının Temryukski rayonunun Taman kəndindən uzaq olmayan Volna kəndində, Jelezny Rog burnu yaxınlığındakı dəniz limanıdır. Taman dəniz limanı ixrac üçün müxtəlif yüklərin daşınması ilə məşğuldur. Limanda neft və neft məhsulları, mayeləşdirilmiş karbohidrogen qazları, ammonyak, taxıl, kömür, gübrələr, dəmir filizi, kükürd, polad məmulatları, konteynerlərdə yüklərin daşınması üçün terminallar tikilmiş və tikilməkdədir. 2015-ci ildə limanın yük dövriyyəsi 12,3 milyon ton (artım 20,8%) təşkil edib ki, bu da onu Rusiya Federasiyasının limanları arasında 15-ci yerə yüksəldib. Liman terminallarının tikintisi başa çatdıqdan sonra yük dövriyyəsi 70 milyon tona çatmalıdır ki, bu da limanı Rusiyada ikinci və ya üçüncü yerə çevirəcək. "Taman" həm Taman yarımadası, həm də Krım vasitəsilə yüklərin daşınmasına imkan verən Krım körpüsü ilə eyni olan nəqliyyat yanaşmalarından istifadə edir[1]. Limana yaxınlaşmalarda dərinliklər 20–25 metrdir. Limana dedveyti 220 min tona qədər, uzunluğu 300 m-ə qədər, eni 50 m-ə qədər, yanalmalarda 14 m-ə qədər, TLU-da isə 21 m-ə qədər olan gəmilər daxil ola bilər. Liman Azov-Qara dəniz hövzəsinin nəqliyyat və logistika imkanlarının inkişafı və "Şimal-Cənub" beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin yaradılması üçün nəzərdə tutulub.

Taman
rus. Тамань
Cənubdan Krım körpüsünə bitişik Portovaya dəmir yolu stansiyası və Taman limanı (Sentinel-2 peyki, 5 mart 2018)
Cənubdan Krım körpüsünə bitişik Portovaya dəmir yolu stansiyası və Taman limanı (Sentinel-2 peyki, 5 mart 2018)
Yerləşməsi
Ölkə
Koordinatlar 45°07′30″ şm. e. 36°40′59″ ş. u.
Detallar
Açılışı 2009
Statistika
Yük dəyəri ▲ 42,0 mmt
tamanports.ru/index.php/…
bsamp.ru/info-city-taman

Tarixi və fəaliyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Map
Liman yeri

Taman limanı hələ də tikilir, lakin artıq beynəlxalq nəqliyyat üçün açıqdır[2]. Rusiya Federasiyası Nəqliyyat Nazirliyinin 23 sentyabr 2009-cu il tarixli N169 əmri ilə Taman dəniz limanı (Krasnodar ərazisi, Kerç boğazının Taman körfəzi) xidmətlərin göstərilməsi üçün açıqdır. Limanın sərhədləri əvvəllər Rusiya Federasiyası Hökumətinin 8 dekabr 2008-ci il tarixli 1837-r saylı Fərmanı ilə müəyyən edilmişdir. Bu il neft-yağ xammalının yenidən yüklənməsi üçün terminal yaradılıb, dekabr ayında isə ilk tanker qəbul edilib və texnoloji avadanlıqların sınaqları aparılıb. Taman yarımadasında Jeleznıy Roq burnu yaxınlığında yeni limanın tikintisi Krasnodar diyarının limanlarının inkişafı Konsepsiyasında və "Rusiyanın nəqliyyat sisteminin modernləşdirilməsi (2002–2010)" Federal Hədəf Proqramında öz əksini tapıb. 2010-cu ilin dekabrında dövlət sərhədindən buraxılış məntəqəsi istifadəyə verilib. Limanda gömrük və sanitar-karantin nəzarəti olacaq. Liman kompleksinin layihələndirilməsi və tikintisini "Gazexport" MMC, "Soyuzresurs-Kuban" MMC, "Varnava" MMC, "Togliattiazot" ASC, "Tamanneftegaz" QSC həyata keçirir. Taman limanında 5 milyon ton tutumlu taxıl terminalının birinci mərhələsi 2011-ci ilin sentyabrında açılıb. Taxıl terminalının sahibi "Taman-invest" QSC-dir. İdarəedici şirkət "Taman Taxıl Terminal Kompleksi" MMC-dir. Taxıl məhsullarının yüklənməsi üçün gəmilər NEUERO yükləmə maşınları ilə təchiz olunmuş 2600 m uzunluğunda yanalma körpüsündə qəbul edilir. Yanalmalarda maksimum su çəkmə 12,1 m-ə çatır ki, bu da yükgötürmə qabiliyyəti 60.000 tona qədər olan gəmiləri qəbul etməyə imkan verir. 2012-ci ilin iyul ayında "Tamannefteqaz" QSC-nin neft, neft məhsulları və LPG-nin daşınması kompleksi istifadəyə verilib. 2013-cü ilin ortalarına qədər terminal demək olar ki, ayda 600 min ton neft nəqlinin layihə həcmlərinə çatmışdı. 2013-cü ilin iyul ayından mazut ixracı üçün daşınmalara başlanılıb. Terminal dedveyti 105 000 tona qədər olan gəmiləri qəbul etməyə imkan verir. Neftin daşınması ekoloji standartlara tam uyğun olaraq həyata keçirilir. Neft dağılmalarının lokallaşdırılması və aradan qaldırılması üçün qüvvə və vasitələrin hazırlığı 2013-cü ilin aprel ayında Ərzaq Tərkibləri terminalında iki ton günəbaxan yağının qablaşdırılması zamanı yüksək səmərəlilik nümayiş etdirdi, o zaman "Tamannefteqaz" QSC-nin ESF qüvvələri iki saat ərzində neft ləkəsini lokallaşdırdı və sonradan liman ərazisindən tamamilə çıxarıldı. 2013-cü ildə ildə 30 milyon tona qədər yükdaşıma qabiliyyətinə malik yük terminalının tikintisi üçün nəzərdə tutulan Jelezny Rog burnu ərazisində yerləşən torpaq sahələrinin sərhədlərini əlavə etməklə limanın genişləndirilməsi qərara alınıb. 2013-cü ildə ildə 30 milyon tona qədər yükdaşıma qabiliyyətinə malik yük terminalının tikintisi üçün nəzərdə tutulan Jelezny Rog burnu ərazisində yerləşən torpaq sahələrinin sərhədlərini əlavə etməklə limanın genişləndirilməsi qərara alınıb. 2017-ci ildə beynəlxalq investorlar liman obyektlərini almağa başladılar. Taxıl Terminalının nəzarət paketini onun gələcək tikintisini və inkişafını maliyyələşdirəcək beynəlxalq Monroe Canada Incorporated şirkəti alıb. Terminala qoyulan sərmayələr investorun Rusiyadakı taxıl istehsalçılarının alması ilə bağlıdır.[3]

Terminallar və liman qurğuları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Baş plana və limanın konsepsiyasına uyğun olaraq o, aşağıdakı terminal və qurğulara malikdir (baş plana uyğun olaraq tikinti obyektlərinin nömrələnməsi saxlanılıb):

  1. 1 və 2 nömrəli konteyner daşıma kompleksi — 2 milyon ton/il
  2. 1 saylı Kömürötürmə Kompleksi və 2 saylı KömürKöçürmə Kompleksi
  3. 1 və 2 nömrəli mineral gübrə terminalı — 3 milyon ton/il
  4. İldə 2 milyon tona qədər yük dövriyyəsi olan bərə kompleksi
  5. Taxta yükləmə kompleksi — 3 milyon ton/il;
  6. Neft və neft məhsulları kompleksi — tamamlanma müddətində 102 milyon ton/il artımı ilə 5 milyon ton/il;
  7. Mayeləşdirilmiş təbii qaz kompleksi — 3 milyon ton/il
  8. Dəmir filizi və dəmir filizi konsentratı terminalı, polad daşıma kompleksi — 15 milyon ton/il artmaqla 2 milyon ton/il;
  9. Kükürd terminalı
  10. Taxıl daşınması üçün kompleks — 7 milyon ton/il (bazar tələbi ilə 16 milyon ton/il)

Neftdən və mayeləşdirilmiş qazdan yanan yüklərin daşınması ilə bağlı terminallar tankerlər və qazdaşıyanlar üçün ayrıca dayanacaqlar da daxil olmaqla ayrıca kompleks kimi çıxarılır.

Avtomobil və dəmir yolu nəqliyyatı yanaşmaları[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Vışestebliyevskaya" stansiyasından yükdaşıma kompleksinə qədər istifadəyə verilməyən dəmir yolu xəttinin uzunluğu 36 km-dir. Limanın nəqliyyat yanaşmaları Krım körpüsünün nəqliyyat yanaşmaları ilə üst-üstə düşür, ona görə də bu layihələrdən ikisi eyni vaxtda maliyyələşdirilir. 2015-ci ildə dəmir yolu yanaşmasının və Portovayanın aktiv tikintisinə başlanıldı. 2017-ci ildə qatarların sürətini artırmaq üçün köhnə yolların yenidən qurulmasına başlanılıb.[4]

Liman yük dövriyyəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
Yük dövriyyəsi, milyon ton 0,07[5] 0,25[6] 1,2[7] 2,2[8] 9,5 10,2[9] 12,3[10] 13,5[11] 14,9 14,1 15,0[12] 22,0[13] 35,8[14] 42,8[15]
Dəyişiklik, % - 257 380 83,3 332 7,3 20,5 9,7 10,3 -5,3 6,3 46,6 63 19,5

2015-ci ildə yük dövriyyəsinə görə liman Rusiya limanları arasında 15-ci yerdə olub. Baş planda 70 milyon ton yükün yüklənməsi nəzərdə tutulur. Quru yük sahəsinin tikintisi başa çatdıqdan sonra layihə gücü 93 milyon tona çatacaq. Hədəf il 2025-ci ildir. 2020-ci ildə Taman limanının yük dövriyyəsi 32% artıb, həmçinin yeddi ay ərzində yük dövriyyəsi 11,5 milyon ton təşkil edib, lakin Qara dəniz hövzəsindəki Azov limanlarından malların həcmi 2,1% azalıb bu dövr. Taman limanının 2020-ci il üzrə ümumi yük dövriyyəsinin nəticələrinə görə, 2019-cu illə müqayisədə həcm 47% artıb ki, bu da limana Azov-Qara dəniz hövzəsinin limanları arasında üçüncü və on ikinci yeri tutmağa imkan verib. Rusiyanın limanları arasında.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ https://web.archive.org/web/20090731130354/http://www.rosbaltsouth.ru/2008/08/19/515026.html
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20121130094912/http://annews.ru/news/detail.php?ID=109480
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-26.
  4. ↑ https://www.kuban.kp.ru/online/news/2821684/
  5. ↑ "Грузооборот портов РФ в 2013 г вырос на 3,9% - до 589 млн тонн". РИА Новости. 2014-01-14. 2014-07-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-20.
  6. ↑ "Грузооборот порта Тамань за 2010 год вырос почти в 3 раза — до 247,4 тыс. тонн — 12 Января 2011 — Модернизация России". 2011-01-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-15.
  7. ↑ "Порты Тамани и перспективы их развития — Морские вести России". 2012-11-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-15.
  8. ↑ "В 2012 году грузооборот морских портов РФ вырос на 5,6 % — Ассоциация морских портов". 2013-01-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-01.
  9. ↑ "Грузооборот морских портов России за 2014 г." morport.com. 2015-01-20. 2018-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-14.
  10. ↑ "Грузооборот морских портов России по итогам 2015 год составил 676,7 млн тонн". gudok.ru. 2016-01-19. 2016-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-04.
  11. ↑ "Грузооборот морских портов России за 2016 год вырос на 6,7 % - до 721,9 млн тонн". PortNews. 2017-01-13. 2020-01-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-11.
  12. ↑ "Грузооборот морских портов России за январь-декабрь 2019 г. | Ассоциация морских торговых портов". www.morport.com. 2021-01-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-24.
  13. ↑ "Грузооборот морских портов России за 12 месяцев 2020 года. | Ассоциация морских торговых портов". www.morport.com. 2021-11-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-24.
  14. ↑ "Грузооборот морских портов России за 12 месяцев 2021 года". Ассоциация морских торговых портов. 17 января 2021. 2022-02-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 февраля 2022.
  15. ↑ "Грузооборот морских портов России за 12 месяцев 2022 года". Ассоциация морских торговых портов. 20 января 2022. 2023-02-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 февраля 2022.