Tamar (Şirvan məleykəsi)

Vikipediyada bu adlı digər şəxslər haqqında da məqalələr var; bax: Tamar.
Vikipediyada bu adlı digər şəxslər haqqında da məqalələr var; bax: Tamara.

Tamar Baqrationi (XII əsr – 1161) — Gürcüstan çarı IV Davidin qızı, III Mənuçöhrün həyat yoldaşı.

Tamar Baqrationi
თამარი
Bayıl daşlarında Tamara olduğu ehtimal edilən gürcü qadını təsviri. Şirvanşahlar sarayı[1][2]
Bayıl daşlarında Tamara olduğu ehtimal edilən gürcü qadını təsviri. Şirvanşahlar sarayı[1][2]
1120 – 1160
ƏvvəlkiƏvvəlki bilinən: Əbül Əsvar Şavurun qızı
SonrakıSonrakı bilinən: İsmətəddin Səfvət-İslam
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi ?
Doğum yeri Gürcüstan krallığı
Vəfat tarixi 1161dən sonra
Vəfat yeri Tiğva, Cənubi Osetiya
Atası IV David
Anası Hürandoxt
Həyat yoldaşı III Mənuçöhr
Uşağı
Ailəsi Baqrationi

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlkin həyatı barədə məlumat çox az qalmışdır. XII əsrə aid "Çarlar çarı Davidin həyatı" Tamar və bacısı Katanı müvafiq olaraq "Şərqin və Qərbin çırağı" adlandırır və bununla Tamarın III Mənuçöhrə, Katanın isə Trapezund şahzadəsi, sebastokrator İsaak Komnenosa evlənməsinə işarə edir. Bu evlilik 1112-ci ildə baş tutmuşdur.[3]

Evliliyin siyasi önəmi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şirvanşah I Əfridunun IV David ilə qohumluğu sayəsində Gürcülərlə ittifaq qurulmuş oldu, həmçinin Gürcüstan Səlcuqlara qarşı Şirvanşahlar kimi bir müttəfiq, Şirvanşahlar isə qıpçaqlara qarşı onlara ölkəsində yaşamağa verən Gürcüstan çarlı kimi siyasi müttəfiq tapdılar.[4]

Oğulları ilə münasibəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ziya Bünyadova əsasən Mənuçöhrdən sonra taxta çıxan bütün Şirvanşahlar Tamarın oğulları olmuşlar. Mənuçöhrün ölümündən sonra Şirvanda taxt uğrunda mübarizə başlamış, Tamar da öz kiçik oğullarından birini dəstəkləmişdir.[5] Qıpçaq muzdlularının köməyindən istifadə edən Tamar Şirvanı Gürcüstanın bir hissəsinə çevirmək fikrində idi. Lakin şahzadə Axsitan Eldənizlərin köməyi ilə qalib ayrılmış və anasını kiçik qardaşı ilə birgə Gürcüstana sürgünə göndərmişdir.[6] 1152-ci ildə artıq Tiğva monastırında rahibə idi. Ölümü barədə məlumat yoxdur. Lakin 1161-ci ildə qardaşıoğlu III Georgi ilə görüşdüyünü məlumdur. Oğlu daha sonra xaç suyuna salınmış və torpaq verilmişdir. Şervaşidze sülaləsinin əsası bu kiçik oğuldan başlayır.[7]

İstinad

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Rasim Əfəndi. Azərbaycan incəsənəti. Bakı: Şərq-Qərb, 2007. ""Bayıl daşları" üzərində çalışan alimlərimiz son illərdə burada anfas şəklində 12-yə qədər insan başı təsvirli qabartmalar aşkar etmişlər. Onların fikrincə, bu təsvirlər o dövrlərdə tanınmış şəxslərin portretləri olmuşdur. Portret təsvirli qabartmaların birinin üzərində Şirvanşah Fəriburzun adının, gürcü tipinə bənzər başqa bir portretdə isə gürcü sözünün oxunması yuxarıdakı fikrin nə qədər inandırıcı olduğunu göstərir. Təsvirli qabartmalar arasında gürcülərə aid kitabənin olması heç də əbəs deyildir. Məlum olduğuna görə o vaxtlar gürcülərlə Şirvanşahlar arasında qohumluq olmuşdur. Qadın obrazını təsvir edən bu portret o zaman bəlkə də Şirvanşahların zövcəsi Tamaranı təmsil edirmiş"
  2. ↑ "BAKÜ - BAYIL KALESİ (KASRI) ve KİTABELERİ HAKKINDA". İstifadə tarixi: 2018-06-20.[ölü keçid] "Gerçekten de taşlarda görülen 12 insan figürü ayrıntılı biçimde incelendiğinde, -üslup bakımından kısmen klişelişmiş yüz ifadelerine rağmen-, bunların alelade çizilmiş birer süsleme unsurundan çok, dönemin bazı önemli şahsiyetlerini tasvir eden bir çeşit portre niteliği taşıdığı30 sezilmektedir. Taşların üzerindeki bu insan başı tasvirlerinin birinin yanında “Şirvanşah Feriburz”’un adının ve Gürcü tipinde bir kadın tasvirinin yanında da “Gürcü” adlarının okunması31 bu kanıyı güçlendirmektedir (Res. 7-10)."
  3. ↑ Thomson, Robert W. (1996). Rewriting Caucasian history: the medieval Armenian adaptation of the Georgian chronicles; the original Georgian texts and the Armenian adaptation. Oxford: Clarendon Press. ISBN 0198263732.
  4. ↑ Hasan, Hadi (1929). Falaki-i-Shirwani: His Times, Life and Works. London: Royal Asiatic Society.
  5. ↑ Sara Aşurbəyli, Şirvanşahlar dövləti, 2007
  6. ↑ Ziya Bünyadov,Azərbaycan Atabəylər Dövləti
  7. ↑ Toumanoff, Cyrille (1976). Manuel de Généalogie et de Chronologie pour l'histoire de la Caucasie chrétienne (Arménie, Géorgie, Albanie)