Tatyana Sergeyevna Xodoroviç (rus. Татья́на Серге́евна Ходоро́вич; 23 avqust 1921 – 12 iyun 2015, Qrenobl) — dilçi-dialektoloq, SSRİ-də insan haqları hərəkatının iştirakçısı, SSRİ-də İnsan Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Təşəbbüs Qrupunun üzvü,[1] "samizdat"ın müəllifi,[2] samizdat jurnalının "Cari hadisələrin xronikası"nın iştirakçısı, Rusiya Təqib olunanlara və Onların Ailələrinə Yardım İctimai Fondunun meneceri.[3][4] Rəssam M. A. Vrubelin böyük qardaşının və admiral A. V. Nemitsin nəvəsi.[1]
| Tatyana Xodoroviç | |
|---|---|
| rus. Татья́на Серге́евна Ходоро́вич | |
| Doğum tarixi | 23 avqust 1921 |
| Vəfat tarixi | 12 iyun 2015 (93 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Milliyyəti | rus |
| İş yeri |
|
| Təhsili | V.V.Vinoqradov adına Rus Dili İnstitutu |
| Tanınır | SSRİ-də insan haqları hərəkatının iştirakçısı, “Cari hadisələrin xronikası” kitabının müəllifi |
Tatyana Xodoroviç filologiya təhsili alıb. O, 18 il Rus Dili İnstitutunda işləyib. Tatyana Sergeyevna "samizdat"da yayılan insan hüquqları ilə bağlı məqalələr yazıb, SSRİ-də İnsan Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Təşəbbüs Qrupunun işində iştirak edib. 1971-ci ildə insan hüquqları sahəsində fəaliyyətinə görə işindən qovulmuşdur.[1]
Müasiri L. Ternovskinin sözlərinə görə, xristian olduğu üçün hər kəsə kömək edirdi: "Tatyana Sergeyevna təqib olunanlara kömək etməyi özünün mənəvi borcu hesab edirdi. Xodoroviçin müxtəlif siyasi, dini baxışlara malik şəxlərə kömək edirdi. "Hüquq müdafiəçisi A. Tverdoxlebov, marksist L. Plyuşş və vətənpərvər fəalı və rus "statisti" V. Osipov. <…> …Ruslar, yəhudilər, ukraynalılar, tatarlar. Möminlər və ateistlər. Hətta cinayət işi üzrə məhkum olunanlar da onun köməyindən yararlanırdı".[1]
O, L. Plyuşşun psixiatriya xəstəxanasından azad edilməsi üçün mübarizə aparmış və 1973-cü ildə onun müdafiəsi üçün açıq məktub imzalamışdır.[5][6] Buna cavab olaraq, onun ünvanına yeni "arzuolunmaz" məktublar yayılarsa, yeni həbslər, o cümlədən əlaqəsi olmayan dostlar haqqında hədələr edilirdi.[1]
1974-cü ilin yanvarında T. Velikanova, S. Kovalev və Tatyana Xodoroviç açıq məktub yazdılar: "Biz dözülməz dərəcədə çətin seçim qarşısındayıq — qəsb dəqiq və qəddarcasına hesablanır (…) bu sövdələşməni edən hər kəsi qınamaq mümkün deyil — belə bir addımı mərhəmət və sevgi diktə edir. Ancaq öz ruhunu qurban vermək intihardır, başqasının ruhunu qurban vermək isə qətldir. Ruhani… Bizi belə vəziyyətə salanlara isə ancaq bir şey deyə bilərik: yox. Əməlləriniz, vicdanınız, günahınız cavabınızdır. Girovdan istifadə etmək istəyirsiniz? Biz sizə yardımçı deyilik".[1]
Sonra, Xronika əlavəsində Velikanova, Kovalev və Xodoroviç çox qısa bir bəyanat verdilər: "DTK və SSRİ məhkəmələrinin dəfələrlə verdiyi bəyanatlara zidd olaraq, "Cari hadisələrin xronikası"nı qanunsuz və ya böhtan xarakterli nəşr hesab etmədən, onun mümkün qədər geniş yayılmasına töhfə verməyi öz borcumuz hesab etdik. Biz əminik ki, Sovet İttifaqında əsas insan hüquqlarının pozulması haqqında həqiqəti əks etdirən məlumatın onunla maraqlanan hər kəs üçün əlçatan olması lazımdır".[7]
1975-ci ilin martında Tatayana Xodoroviç sürgündə olan A. Marçenko ilə həmrəylik əlaməti olaraq 9 günlük aclıq aksiyası keçirdi.[1]
A. Ginzburq həbs edildikdən sonra, 1977-ci ilin fevralında Tatayana Xodoroviç onu Siyasi Məhbuslara Yardım İctimai Fondunun (Malva Landa və K. Lyubarski ilə birlikdə) üzvü vəzifəsində əvəz etdi. Xodoroviç üç dəfə dindirilməyə çağırılıb və onun evində axtarış aparılıb. Brejnev konstitusiyasının qəbulu onuun səbrini daşıran son damla oldu: "Mən ideologiyanı fərman edən, yəni Ruhun azadlığına qəsd edən Konstitusiyaya əməl edə bilmirəm və istəmirəm".[1]
6 noyabr 1977-ci ildə Tatyana Xodoroviç kiçik qızları və oğlu ilə birlikdə SSRİ-dən Fransaya mühacirətə getdi.[1] Nanterdə Müasir Sənədlər Kitabxanasında (fr. Bibliothèque de documentation internationale; BDIC çalışmışdır. O, Rusiya Tələbə Xristian Hərəkatının həyatında iştirak etmiş və onun iclaslarında məruzələrlə çıxış etmişdir. 1979-cu ildə Qrönoblda mənəvi dirçəliş problemlərinə dair pravoslav rus seminarında iştirak edib. Elə həmin il Brüsseldə o, beynəlxalq "Dominik Pire" mükafatına layiq görülüb (qarşılıqlı anlaşma, həmrəylik və qarşılıqlı hörmətə görə).[3]
Tatyana Sergeyevna Xodoroviç 94 yaşında Fransada vəfat edib.[5]