Tavatuy gölü
Tavatuy gölü — Rusiya Federasiyasının Sverdlovsk vilayəti ərazisində (Nevyansk şəhər dairəsi) yerləşən göl. Yekaterinburqdan 50 kilometr şimal-qərbdə, Ural dağlarının şərq yamaclarında yerləşir. Yekaterinburq yaxınlığındakı ən gözəl göllərdən biridir və şəhər sakinləri üçün ən sevimli istirahət yeridir. Gölün sahilində Kalinovo, Tavatuy və Priozernı kəndləri, eləcə də bir çox uşaq sağlamlıq düşərgəsi və istirahət mərkəzi vardır. Dəniz səviyyəsindən yüksəklik 263,5 m-dir.
| Tavatuy gölü | |
|---|---|
| rus. Таватуй | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 426 m |
| Sahəsi | 21,2 km² |
| Dərin yeri | 9 m |
| Orta dərinliyi | 5 m |
| Şəffaflığı | 4-5 m |
| Yerləşməsi | |
| 57°08′00″ şm. e. 60°10′59″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Rusiya |
|
|
|
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.jpg)
Adının mənası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Adın Komi-permyak dilindən ta va tuy - "bu su yolu" sözlərindən əmələ gəldiyinə inanılır. Bir toponimik əfsanəyə görə, Komi-Permyak bələdçisi ruslara gölləri göstərir və suyla getməli olduqlarını söyləyir. Yerli tarixçi V. Lojkin, gölün hər tərəfdən dağlarla əhatə olunduğuna görə adın Tatar dilindən tau tuy - "dağların toyu" adından gəldiyinə inanır.
Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Göl Neyva çayı hövzəsinə aiddir və Verx-Neyvinski gölməçəsi ilə vahid bir sistem təşkil edir. Gölün içindəki axın onun şimalında yerləşir. Su səthinin sahəsi 21,2 km²-dir. Orta dərinliyi 5 m, ən dərin yeri 9 m-dir [1]. Su kütləsinin həcmi 119 milyon kubmetrdir. Göl dəniz səviyyəsindən 259 metr yüksəklikdə yerləşir və şimaldan cənuba uzanmışdır. Uzunluğu təxminən 10 km, eni 3-3,5 km-dir. Gölün hövzəsi Verx-İsetski qranit massivinin qərb hissəsindədir və yer qabığının gənc şaquli hərəkətləri ilə əlaqəli tektonik mənşəlidir[2]. Buzlaqdan sonrakı dövrdə hövzə su ilə dolmuşdur. Gölün yaşı 10 min ili keçmir. Göl sahilləri zəif parçalanmışdır. Sahil xətti boyunca qranit blokların var. Şərq sahili qərb sahilindən yüksəkdir. Göldə bir neçə ada vardır. Bunların arasında həm dağ (Makarenok, Qolubev), həm də alçaqlıqlar (Splven) var.
Göldə su təmizdir. Şəffaflıq 4-5 m-dir. Sular kifayət qədər soyuq və oksigenlə doymuşdur. Noyabrdan may ayınadək göl buzla örtülü olur. Göl üçün əsas qidalanma mənbəyi atmosfer yağıntılarıdır.
Gölün özəlliyi odur ki, sahil yaxınlığındakı suyun temperaturu hər zaman mərkəzi hissədən aşağı olur. Bunun səbəbi soyuq bulaqlar və bulaqlardan qaynaqlanan gölə təxminən 30 çay və axarın axmasıdır. Bunlardan ən böyüyü Bolşaya Şamanixa və Bolşaya Vitilkadır. Cənub-qərb sahili yaxınlığında göl böyüməyə başlayır. Şamanixa ən dayaz körfəzidir.
Neyva üzərindəki bəndin inşasına başlamazdan əvvəl (18-ci əsrin ortaları) iki Tavatuy gölü - Böyük Tavatuy və Kiçik Tavatuy (əvvəlkinin cənub-qərbində) bilinirdi.
Təbiətin qorunması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Göl federal əhəmiyyətli təbiət abidəsidir. Təbiət abidəsinə bitişik meşələri ilə birlikdə ümumi sahəsi 3900 hektardır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- "Озеро Таватуй в энциклопедии Свердловской области". www.moi-ural.ru (rus). 2017-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-22.