Uçmaq

Uçmaq - türk və altay mifologiyasında cənnət. Uçmağ (Uçmak, Ocmah, Uçmax) olaraq da deyilər. Əleyhdarı Tamaqdır. Ölümdən sonra yaxşı insanların mükafat olaraq gedəcəyi yer. Yaşıllıqlarla və nemətlərlə doludur. İşıq dolu bir məkandır. Hər inancda ölümdən sonra yaxşı insanların gedəcəyi gözəl bir dünya və ya məkan vəd edilir. Uçmaq sözü türk mədəniyyət tarixində bir dövr "cənnət" sözündən çox daha çox istifadə edilmişdir və daha məşhurdur. Yunus Əmrənin sətirlərində tez-tez rast gəlinən bir sözdür.

" Tutulmadı Yunus canı, keçdi Tamudan, Uçmaqtan

Yola düşüb dosta gedər, ol əslinə uyaxmağa

"

Anlayışın əsasında, ruhun bədəni tərk etdiyi zaman "uçan quş" qılığında olduğuna dair köhnə türk inancları vardır. Yakutlar, ölüm anında ruhun bədəni tərk edərkən quş şəklinə çevrildiyinə və kainatı örtən Dünya Ağacının budaklarına qədər uçaraq çatdığına inanırdılar. Ruhun quş qılığında cənnəte getməsi anlayışının izlərinə, köhnə türk yazılarında da rast gəlinir. Ölmək mənasındakı "uçabarmaq" sözünün əsasında da yenə "uçmaq"la əlaqədar bu inancın izləri vardır. Bir çox bölgədə, ölən adama "uçub getdi" deyilər. Monqolca Oxtarqay (Oxtarquy) sözü də cənnəti və ya cənnət bağçalarını izah etməkdə istifadə edilər.

Etimologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Uç) kökündən törəmişdir. Uçmaq sözündən gəlir. Uçulan yer deməkdir. Yüksəlmək mənası ehtiva edər. Bəzi araşdırmaçılara görə "uştmax" şəkliylə soğdcadan alınmadır.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]