Volüntarizm və ya voliuntarizm[1] (lat. voluntas — iradə) — təbiətin və cəmiyyətin inkişafında başlıca rolu insanın və ya ilahinin iradəsi ilə əlaqələndirən fəlsəfənin idealist istiqamətidir. Assosiativ psixologiyada yeni istiqamətdir. Banisi V.Vundtdur.
Volüntarizm, ətraf aləmi mütləqləşdirən və şəxsiyyətin rolunu heçə endirən, iradəsiz və heç nəyə təsir etməyən kimi təsvir edən panteizmə qarşı qoyulur.Qədim ənənələrə əsasən, panteizm taleyin əvvəlcədən müəyyən edilməsi fikrini əsas götürür[2].
Alleqorik mənada volüntarizm, bir növ şəxsiyyətin mühitlə mübarizəsidir.
Volüntarizm termini XIX əsrin sonunda sosioloq F.Tyonnis tərəfindən işlənilmişdir. Buna baxmayaraq etika və fəlsəfədə Volüntarist ideyalar daha əvvəllər A.Şopenhauer, F.Nitşe, A.Berqson tərəfindən irəli sürülmüşdür.
Metafizik volüntarizmin tərəfdarı XIX əsr alman filosofu Artur Şopenhauerdir.[3] Onun fikrincə, iradə mülahizə deyil, irrasional, şüursuz impulsdur, ona münasibətdə intellekt ikinci dərəcəli hadisədir. İradə bütün reallığın altında yatan qüvvədir. Sürücünün, niyyətin və həyatın dinamikasının bu şəkildə aradan qaldırılması sonralar Fridrix Nitsşe (hakimiyyət istəyi), Filip Maynlender (ölüm istəyi), Eduard fon Hartman, Yulius Bahnsen və Ziqmund Freydə (zövq iradəsi) təsir etdi.
Siyasi volüntarizm siyasi hakimiyyətin iradənin ifadəsi üzərində qurulduğu fikridir. Tomas Hobbs, Jan Jak Russo kimi nəzəriyyəçilər və alman idealist ənənəsində bir çoxları tərəfindən irəli sürülən bu baxış siyasi gücü iradədən irəli gələn kimi anlayır[4].