Artur Şopenhauer

Artur Şopenhauer (alm. Arthur Schopenhauer‎; 22 fevral 1788^[1][2][…], Qdansk, Reç Pospolita^[3] – 21 sentyabr 1860^[1][2][…], Frankfurt-Mayn, Azad Frankfurt şəhəri^[d], Almaniya ittifaqı^[4]) — fəlsəfə tarixində pessimist alim kimi tanınan alman filosof.

Artur Şopenhauer
alm. Arthur Schopenhauer‎
Doğum tarixi	22 fevral 1788(1788-02-22)[1][2][…]
Doğum yeri	Qdansk, Reç Pospolita[3]
Vəfat tarixi	21 sentyabr 1860(1860-09-21)[1][2][…] (72 yaşında)
Vəfat yeri	Frankfurt-Mayn, Azad Frankfurt şəhəri[d], Almaniya ittifaqı[4]
Vəfat səbəbi	nəfəs çatışmazlığı[d]
Dəfn yeri	Frankfurt qəbiristanlığı[d][5]
Dövr	XIX əsr fəlsəfəsi
İstiqaməti	İrrasionalizm
Əsas maraqları	metafizika, etika, estetika, psixologiya, Fəlsəfə tarixi
Təsirlənib	Platon, Con Lokk, Benedikt Spinoza, Devid Yum, İmmanuel Kant, İohann Volfqanq Göte
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Artur Şopenhauer 1788-ci il 22 fevralda Polşanın Qdansk şəhərində anadan olmuşdur. Bankir olan atası o uşaqkən vəfat etmişdir. Şopenhauer anası ilə birlikdə Veymar şəhərinə köçmüş, təhsilini bu şəhərdə tamamlamışdır.

Uzun illər Berlin Universitetində müəllim vəzifəsində çalışmış, 1831-ci ildə Frankfurta gedərək ciddi elmi fəaliyyətlə məşğul olmuşdur.

Çox çalışqan və enerjili bir insan olan Şopenhauer, pessimist filosoflardandır. Bütün fəlsəfəsini dizayn və iradə üzərində qurmuşdur. Onun baxışlarına görə dünya ancaq zəka ilə dərk edilə bilər.

Daha çox 1844-cü ildə yayımladığı "Die Welt als Wille und Vorstelung" (Dünya iradə və təsəvvür kimi) əsəri ilə tanınıb."Eristik dialektika" əsəri isə daha öncələr 1831-ci ildə yayımlanıb. Şopenhauer bu əsərində mübahisə və müzakirə vaxtı istifadə olunan boş sözlərin, yersiz arqumentlərin iç üzünü onları müdafiə edən tərszdə açıb sarkastik bir şəkildə oxucuya təqdim edir. Əsər orijinal dildə "kunstgriffe" olaraq göstərilən hiylələrdən ibarətdir."Eristik dialektika" mübahisədəhaqlı çıxmaq sənətidir, həqiqəti tapmaq sənəti deyil.

Şopenhauer Platon və İmmanuel Kantın təsiri altında idealizm nəzəriyyəsini özünəməxsus şəkildə dərk etdiyi ölçüdə təmsil etdiyi halda, bu ümumi baxışı subyektiv idealizmin hüdudlarından kənara çıxara bilməyib, Hegel fəlsəfəsini də rədd edib. Hegel, Şellinq, Fixte və sonralar onu ideyalarına görə tərifləyən Şleyermaxerə qarşı təsirli polemikalar yazmaqdan çəkinmədi.

Onun fəlsəfəsinin prinsipial konsepsiyası iradə anlayışıdır. Dünyanın mahiyyəti və gerçəkliyi iradə olduğu halda, hadisələr dünyası dizayndan başqa bir şey deyil. Şopenhauerin düşüncəsindəki bədbinliyin və bədbinliyin mahiyyətcə qaynağı olan fəlsəfəsində iradə zərurət kimi özünü göstərir. İnsan ondan tam qurtula bilməsə də, iradənin əmrinə tabe olmaqla dərd və qəmdən qismən qurtula bilər. Bu məqamda Şopenhauerin fikirlərinin müəyyən dərəcədə fatalizmin üstünlük təşkil etdiyi şərq fəlsəfələrinə yaxınlaşdığını söyləmək olar.

Şopenhauerə görə; Bir-birini ən çox valeh edənlər, bir-birini ən çox tamamlayanlardır.

Şopenhauer iddia edirdi ki, görünən dünyanın arxasında duran əsas reallıq iradədir. Şopenhauerin fikrincə, bu iradə ağılsız, şüursuz mahiyyətə malik idi və fenomenlər aləmində özünü göstərirdi. O, bütün görünüşlərin mənbəyi idi. İnsan bədəni də onun yaradılışı idi. Ağlın idarəsi altında olmayan bu iradə insanları barmaqları üzərində hərəkətə gətirmiş, keçici məmnunluqlar və ya çata bilməyən arzularla onları heç vaxt çıxa bilməyəcəkləri bir sıxıntı və ağrı dövrəsinə sürükləmişdir. Buna görə; Bu mənasız, boş, ağrılı və pis həyatdan qaçmağın bircə yolu var idi: iradəmizi öldürmək! Bu, onu Hinduizm, Buddizm kimi dünya həyatından imtina edib rahib kimi yaşamağı, başqalarına kömək etməyi, xoşbəxtliyimizi mümkün qədər artırmağı deyil, əzablarımızı azaltmağı təklif edən bir həyat tərzi təklif etməyə vadar etdi. mümkün qədər. Onun fəlsəfəsi fəlsəfə tarixində ağılın (rasionalizmin) əsaslandığı və psixologiya, psixoanaliz, musiqi, ədəbiyyat kimi intellektual və bədii sahələrə böyük təsir göstərdiyi yeni perspektiv demək idi.

O, iradə anlayışı ilə instinktiv bir rəvayət ifadə etmişdir. İradə anlayışı fiziki və ictimai quruluşumuzu formalaşdıran bir vəziyyət kimi görünsə də, təbiətdən və mahiyyətimizdən gələn bir enerjidir. Bu enerji həyatı, sosial və ədalətsizliyi dövri olaraq saxlayan qüvvədir. İnsan bu enerjidən qaça bilmir, daxilidir və yaşayarkən təbiətin bir parçası olan insan öz cinsi və həyati enerjisi ilə əslində İradəyə bir sıra yeni mənalarla xidmət edir. iradə; Bu, həyat verən enerjidir.

İradədə insanın nəzarətsiz hərəkəti; sivilizasiyalar əzab və şər doğurdu. Çünki iradə həmişə həyatı istəyir, tələb edir. İradənin idarəsi altında olan həyatda fərd problematikdə şəfqət və ağrı hissini iradənin qarşısına qoyaraq çölə çıxıb özünü bir fərd kimi dərk edə bilir.

Dünyanın nizamını təmin edən bu ideyaların və təbiət hadisələrinin enerjisindən çıxmaq ağrılıdır. Güclü asket həyat qüvvəsi və müqaviməti ilə insan reallıq qarşısında yaşaya bilər.

Şopenhaueri bir-birindən ayıran iki intellektual irs var idi; başa düşmək və başa düşmək. Anlayış (ağıl) konseptual düşünmə qabiliyyətini, yəni nöqteyi-nəzəri məfhuma gətirdiyi halda, anlayış bütün konseptual yanaşmalar arasında müqayisə baxımından dərk olunmaq baxımından ortaya çıxdı. Anlayış ona qarşı duran naməlum qiymətləndirmələrin görünməsidir. Yəni tez və ya gücü ilə tanınmağa çalışan, səsi kimin qaldığı, nizəni hansı bucaqda hədəfinə atdığı adam hədəfinə çatmalıdır. Anlamaq bütün heyvanlar üçün ortaq xüsusiyyət olsa da, anlamaq insanın ifadəsi olan bir xüsusiyyətdir. Kant və onu müşayiət edən idealistlərin anlama və anlama üzərində inkişaf etdirdikləri teoremlərin mübahisəli ölçüsündə hər şeyə baxmayaraq, bu oriyentasiya Şopenhauerə aiddir.

Şopenhauer Corc Berklinin düşüncələrinə əsaslanaraq insanın reallığa çevirdiyi xarici dünyasının yalnız bir dizayn olacağını və onun astanasında baş verən hər şeyin, ən böyüyündən kiçiyinə qədər mütləq baş verəcəyini və bütün digərlərinin ancaq subyektiv (subyektiv) iradə hərəkətləri ilə, yəni arzularla baş verəcəyini, ümid, qorxu və nəyə yönəlmiş olursa olsun, bacarıqlı olacağını və bunun əzabsız heç vaxt baş verə bilməyəcəyini müdafiə edir. Və bu məyusluqdur. Şopenhauerin anlayışına görə, obyektiv dünya bir subyekt kimi bizə həmişə dizayn rejimində görünəcək. Yəni əşyaların, əşyaların varlığı; subyekt və materiyadan fantaziya edilən münasibətin yalnız mövcud tərəfidir. Buna baxmayaraq, Şopenhauerin dizayn anlayışını tərk etdiyi və anlayışın sərhədlərindən məhrum etmədən bəşəriyyətə çatdığı anlaşılan bir reallıq var. Dünya onun yanaşmasından tükənmir. Bu nöqtədə, onun müdafiə etdiyi kimi, dünyanın sadəcə bir layihə olaraq dayandığına ümid etmək yenə tamamilə subyektiv bir yanaşmadır. Prinsipcə, Şopenhauerin terminologiyasında mümkün olan təxəyyül gücü subyektiv və obyektiv arasında səpələnmişdir.

Vikisitatda Artur Şopenhauer ilə əlaqədar sitatlar var.

Vikianbarda Artur Şopenhauer ilə əlaqəli mediafayllar var.

• Adil Əsədov "Zəka nuru" proqramı üzrə "Dahilər" seriyasından Şopenhauerlə bağlı çıxış etmişdir 1. 23 4 5 6

Filosof ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.