Xalxin-Qol çayı

Xalxin-Qol çayı (monq. Халх гол; çin. 哈拉哈 Ha-la-ha; Ha-lo-hsin Ho) — Monqolustanın şərqində Çinin Daxili Monqolustan Muxtar Rayonu ərazisində yerləşən çay.[1][2] Çay həm də monqol mənşəli -iin şəkilçisi ilə Kalxin Qol və ya Xalx çayı kimi də adlandırılmışdır.[3] Çayın mənbəyi Daxili Monqolustan Muxtar Rayonu ərazisindəki Böyük Xinqan dağlarının qərb yamaclarından başlayır. Aşağı tərəfdə isə Çinin Daxili Monqolustan Muxtar Rayonu ilə Monqolustan Respublikası arasında dövlət sərhəddini təşkil edir.[2]

Xalxin-Qol çayı
ᠬᠠᠯᠬ᠎ᠠ ᠭᠣᠣᠯ
Xalxin-Qol döyüşü zamanı Sovet ordusuna mənsub tankın Xalxin-Qol çayında hərəkət etməsi (1939)
Xalxin-Qol döyüşü zamanı Sovet ordusuna mənsub tankın Xalxin-Qol çayında hərəkət etməsi (1939)
Ölkə Monqolustan Monqolustan
Çin ÇXR
Uzunluğu 233 km
Su sərfi 25 m³/s
Hövzəsinin sahəsi 17.000 km²
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Çayın yatağı dolama və şaxələnmişdir. Sahilləri sıldırım, yamacların hündürlüyü 1–3 m, çay ağzına yaxın əraziləri alçaq, bataqlıq, qamış və kolluqlarla örtülmüşdür. Çay iki qola bölünür. Sol hissədən Buir-Nur gölünə, sağdan isə Biur-Nur və Dalanur göllərinə birləşdirən Orçun-Göl çaylarına axır. Xalxin-Qol çayı 7 il 6 ay davam etmiş Sovet-Yapon sərhəd münaqişəsinin həll edici fazası hesab olunan Xalxin-Qol döyüşü məşhurdur. 1939-cu ilin 11 may-16 sentyabr tarixləri aralığında Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı ilə Yaponiya imperiyası arasında çay yatağı və çay qolları boyunca 4 ay davam etmiş şiddətli toquşşamalar baş vermişdir.

Döyüşlərə SSRİ tərəfdən Monqolustan Xalq Respublikası, Yaponiya imperiyası tərəfindən isə Mançjou-qo cəlb edilib. 41 min insanın həlak olması ilə nəticələnən toqquşmalar Yaponiya imperiyasının məğlubiyyəti ilə nəticələnmişdir.[4][5][6]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Elstner, Werner. Mongolei: Reisehandbuch (alman). Berlin: Schiller. 1993. səh. 16. ISBN 978-3-925067-27-3.
  2. ↑ 1 2 United States. Department of the Air Force. Characteristics of Manchuria, Mongolia and North China. Intelligence Activities, Volume 200, Issues 2-4. Washington, D.C. 1963. səh. 69. 2020-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-11.
  3. ↑ Yembuu, Batchuluun, redaktorThe physical geography of Mongolia. Switzerland: Springer Cham. 2021. ISBN 978-3-030-61434-8. 9 December 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 December 2023.
  4. ↑ Schenk, Amélie; Galsan, Tschinag (Chinagiĭn). Mongolei (alman) (2nd). Munich: C. H. Beck. 2006. səh. 24. ISBN 978-3-406-49283-9.
  5. ↑ Sella, Amnon. "Khalkhin-Gol: The Forgotten War". Journal of Contemporary History. 18 (4). 1983: 651–687. ISSN 0022-0094. 2020-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-11.
  6. ↑ Hill, Alexander. The Red Army and the Second World War. Cambridge University Press. 2016. ISBN 978-1-107-02079-5. 2023-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-11.