Yırtıcı jurnallar

Tədqiqatçılara yırtıcı jurnallardan uzaq durmağa kömək etmək üçün bir beynəlxalq təşəbbüs tərəfindən hazırlanmış "Think. Check. Submit." (azərb. Düşün. Yoxla. Təqdim et.‎) posteri

Yırtıcı jurnallar — məqalələrin keyfiyyəti və etibarlılığı üçün sadəcə səthi yoxlama aparan və etibarlı akademik jurnalların təqdim etdiyi redaktə və nəşr xidmətlərini təqdim etmədən müəlliflərdən nəşr haqqının alınmasını nəzərdə tutan istismarçı akademik nəşriyyat biznes modeli. Yırtıcı jurnallarda rədd edilmə nisbəti aşağıdır, nadir hallarda isə sıfıra bərabərdir. "Açıq çıxışlı yırtıcı jurnallar" fenomeni ilk dəfə "ödəniş üçün istənilən məqaləni dərc etməyə hazır olan jurnallar"dan bəhs edən Cefri Bill tərəfindən istifadə edilmişdir.[1] Habelə, "yırtıcı" sözü ilə də bağlı müxtəlif tənqidlər səsləndirilib.[2] Bill tərəfindən başlanan qalmaqalın uzun icmalı "The Journal of Academic Librarianship"-də əlçatandır.[3]

Bu jurnallar tədqiqatçıları aldadaraq nəşr etdikləri üçün "yırtıcı" hesab olunurlar. Baxmayaraq ki, bəzi müəlliflər jurnalın keyfiyyətsiz və hətta saxta olduğunu bilsələr də, yenə də orada məqalə dərc edirlər. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdən olan yeni tədqiqatçıların xüsusilə yırtıcı jurnallar tərəfindən aldadılma riski altında olduqları bildirilir.[4][5][6] Aparılan bir araşdırmaya görə, yırtıcı jurnallarda dərc olunan məqalələrin 60%-i dərc olunduqdan sonrakı beş il ərzində heç bir istinad almır.[7][8]

Cefri Bell tərəfindən 2017-ci ilin yanvar ayına qədər beş il ərzində mütəmadi olaraq yenilənən "Beall's List" hesabatında jurnalları yırtıcı kimi təsnif etmək üçün meyarlar ortaya qoyulmuşdu.[9][10] Frontiers Media nəşrinin Billə qarşı açılmış və daha sonra heç bir nəticə vermədən bağlanan məhkəmə işinin açılması tələbi, Billin siyahısının oflayn olmasının bir neçə səbəblərindən biri idi. Lakin Bill əsas səbəbi heç vaxt açıq şəkildə paylaşmadı.[9][11] Bağlandıqdan sonra yırtıcı jurnalları müəyyən etmək üçün ödənişli "Cabell siyahısı"[12] kimi müxtəlif siyahılar ortaya çıxmağa başladı.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Beall, Jeffrey. "Predatory publishers are corrupting open access". Nature. 489 (7415). 2012: 179. Bibcode:2012Natur.489..179B. doi:10.1038/489179a. PMID 22972258.
  2. ↑ Björk, Bo-Christer; Solomon, David. "Open access versus subscription journals: A comparison of scientific impact". BMC Medicine. 10. 2012: 73. doi:10.1186/1741-7015-10-73. PMC 3398850. PMID 22805105.
  3. ↑ Krawczyk, Franciszek; Kulczycki, Emanuel. "How is open access accused of being predatory? The impact of Beall's lists of predatory journals on academic publishing". The Journal of Academic Librarianship. 47 (2). 2021: 102271. doi:10.1016/j.acalib.2020.102271.
  4. ↑ Kearney, Margaret H. "Predatory Publishing: What Authors Need to Know". Research in Nursing & Health. 38 (1). 2015: 1–3. doi:10.1002/nur.21640. PMID 25545343.
  5. ↑ Xia, Jingfeng; Harmon, Jennifer L.; Connolly, Kevin G.; Donnelly, Ryan M.; Anderson, Mary R.; Howard, Heather A. "Who publishes in "predatory" journals?". Journal of the Association for Information Science and Technology. 66 (7). 2014: 1406–1417. doi:10.1002/asi.23265. hdl:1805/9740.
  6. ↑ Kurt, Serhat. "Why do authors publish in predatory journals?". Learned Publishing. 31 (2). 2018: 141–7. doi:10.1002/leap.1150.
  7. ↑ Brainard J. "Articles in 'predatory' journals receive few or no citations". Science. 367 (6474). 2020: 129. Bibcode:2020Sci...367..129B. doi:10.1126/science.aba8116. PMID 31919198.
  8. ↑ Björk, Bo-Christer; Kanto-Karvonen, Sari; Harviainen, J. Tuomas. "How Frequently are Articles in Predatory Open Access Journals Cited". Publications. 8 (2). 2020: 17. arXiv:1912.10228. doi:10.3390/publications8020017.
  9. ↑ 1 2 Silver, Andrew. "Controversial website that lists 'predatory' publishers shuts down". Nature. 18 January 2017. doi:10.1038/nature.2017.21328. 12 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 April 2024.
  10. ↑ Elliott, Carl. "On Predatory Publishers: a Q&A With Jeffrey Beall". Brainstorm. The Chronicle of Higher Education. 5 June 2012. 8 February 2014 tarixində arxivləşdirilib.
  11. ↑ Basken, Paul. "Why Beall's List Died — and What It Left Unresolved About Open Access". The Chronicle of Higher Education. 12 September 2017. 4 September 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 August 2020.
  12. ↑ Silver, Andrew. "Pay-to-view blacklist of predatory journals set to launch". Nature. 31 May 2017: nature.2017.22090. doi:10.1038/nature.2017.22090.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]